به عملیات بستن قالب ، بتن ریزی داخل قالب و باز کردن قالب ، قالب بندی می گویند.
سازه بتنی
سازه‌ای است که در ساخت آن از بتن (سیمان، شن، ماسه و پولاد به صورت میلگرد ساده یا آجدار) استفاده شده باشد.
در صورت استفاده از بتن آرمه در قسمت ستون‌ها و شاه تیرها و پی، آن ساختمان یک سازه بتنی محسوب می‌شود.
امروزه بسیاری از پل ها را با استفاده ار بتن آرمه می سازند .
برای استفاده از پل‌های بلندتر و بیشتر شدن فاصله پایه پل ها از تیر پیش تنیده استفاده می‌شود.
یکی از پر اهمیت ترین مراحل و عملیات های اجرای سازه های بتنی ، قالب بندی می باشد.
به همین دلیل رعایت نکات زیر تاثیر فراوانی بر کل پروژه دارد.:
- نکات اجرایی
- نگهداری
- کیفیت اجرا
- به کارگیری بهترین نوع قالب و هماهنگ با نوع پروژه
انواع قالب و قالب بندی در سازه های بتنی
از مهم ترین گام ها در احداث سازه‌های بتنی، نحوه قالب‌بندی آن است.
برای ساختن یک سازه بتنی، شیره بتن در قالب هایی ریخته می شود،
تا پس از پر کردن تمام حجم قالب ها و سفت شدن، به شکل آن قالب درآید.
به همین دلیل باید پیمانکار سازه‌های بتنی کاملاً در جریان تمام امور مربوط به قالب‌بندی، قرار داشته باشند.
پس از استقرار قالب ها در محل مربوط باید آن ها را کامل چک و بازرسی کرد
تا درزهایی که احتمالاً باعث بیرون زدن شیره بتن خواهند شد، پر شوند.
شرایط قالب‌بندی
– قالب ها باید به نحوی ساخته و نصب شوند تا شکل، اندازه، وضعیت و نمای بتن مورد نظر حاصل گردد.
– قالب ها باید به اندازه کافی محکم باشند تا بتوانند فشار یا وزن بارها را تحمل کنند،
بدون آنکه دچار تابیدگی، نشت شیره، و از هم پاشیدگی شوند.
– قالب ها باید طوری طراحی و ساخته شوند که به آسانی و با سرعت، قابل نصب و باز کردن باشند،
تا از اتلاف وقت و پول جلوگیری شود.
– قالبها باید حتی‌الامکان با وسایل و امکانات موجود قابل حمل و جابجایی باشند.
– قالبها باید درزبندی شده باشند، تا شیره بتن از آن ها خارج نشود.
مصالح مورد استفاده در ساخت قالب
قالب اجزای بتنی را می‌توان از مصالح مختلفی تهیه نمود. ویژگیهای تعدادی از آنها به شرح زیر است:
قالب آجری : این نوع قالب برای شالوده ها ودیوارهای حایل مجاور خاک مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بسته به ارتفاع بتن در قالب و نیز نیروهای وارده، یک دیوار به ضخامت ۱۰ یا ۲۰ سانتیمتری احداث می‌شود.
یک لایه ورق نایلونی روی سطح دیوار نصب میکنند تا از کرمو شدن آن جلوگیری کنند.
در صورتی که امکان انجام دادن این کار نباشد، باید سطح آجرها را کاملاً آب پاشی نمود.
همچنین باید دقت نمود تا آب در قالبها جمع نشود.
قالب چوبی
چوب و تخته چند لایه برای تمام کارهای قالب‌بندی از درست کردن قاب قالب تا دیواره آن وپایه‌های اطمینان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
برای درست کردن قالب از چهار تراش قطعات الوار، تخته و تخته چند لا استفاده می‌شود.
قالبها باید به اندازه‌ای ساخته شوند که حمل آنها با وسایل موجود در کارگاه و نیروی انسانی امکان‌پذیر باشد.
در هنگام ساخت، نصب و بتن‌ریزی نیاز به دقت زیادی وجود دارد تا به سطوح نرم و لبه‌ها آسیب نرسد.
به خصوص دقت بیشتری برای قالب برداری و انبار کردن قالبها لازم است.
قالب فولادی
در مواردی که حجم کار زیاد و تنوع سطوح و ابعاد کم باشد، استفاده از قالب های فولادی کاملاً به صرفه خواهد بود.
عمر زیاد آنها این مسئله را توجیه می‌نماید.
قالبهای فولادی به دلیل مقاوم بودن و امکان استفاده از اتصالات خاص می‌توانند به سهولت و با سرعت زیاد باز و بسته شوند.
در هوای سرد و گرم، این قالب ها حتی‌المقدور باید عایق‌بندی شده و از تغییرات حرارتی در آن ها جلوگیری شود.
قالب برداری
- قالب باید به موقع برداشته شود تا سفت و محکم شده باشند
و بتواند نیروی وارده را تحمل کند و تغییر شکل غیر منتظره ای نداشته باشد .
- پایه‌ها و قالبهای باربر نباید قبل از آنکه اعضاء و قطعات بتنی مقاومت کافی را برای تحمل وزن خود و بارهای وارده کسب کند، برچیده شوند.
- عملیات قالب‌برداری و برچیدن پایه‌ها باید گام به گام و بدون اعمال نیرو و ضربه باشد به طوری که :
اعضا و قطعات بتنی تحت اثر بارهای ناگهانی قرار نگیرند
بتن صدمه نبیند
ایمنی و قابلیت بهره‌برداری مخدوش نشود.
- در صورتی که قالب‌برداری قبل از پایان دوره مراقبت انجام پذیرد، باید تدابیری برای مراقبت بتن پس از قالب‌برداری به کار برده شود.
- پایه‌های اطمینان را نباید قبل از آنکه اعضا و قطعات بتنی توان کافی برای تحمل وزن خود و بارهای وارد را کسب کنند، جمع کرد.
- شمع برداری باید به ترتیبی باشد که از ایجاد ضربه، برون محوری و برون مرکزی‌های پیش بینی نشده در قطعات جلوگیری شود.
جدول ۱: راهنمای زمان قالب‌برداری
دمای مجاور سطح بتن (درجه سیلسیوس)
نوع قالب بندی
۰
۸
۱۶
۲۴ و بیشتر
۳۰
۱۸
۱۲
۹
قالب قائم (ستون) ساعت
۳۰
۱۸
۱۲
۹
قالب زیرین، شبانه‌روز، پایه‌های اطمینان، شبانه‌روز
دالها
۲۵
۲۶
۱۵
۲۱
۱۰
۱۴
۷
۱۰
قالب زیرین، شبانه‌روز، پایه‌های اطمینان، شبانه‌روز
تیرها
توضیحات :
زمانهای داده شده در صورتی معتبرند که شرایط زیر برقرار باشد.
بتن با سیمان پرتلند نوع ۱ (معمولی) تهیه شده باشد.
در صورت استفاده از سیمان پرتلند نوع ۲ یا پنج و یا آمیخته، این زمانها افزایش می‌یابد.
به کارگیری افزودنیهای کند گیر کننده نیز همین نقش را دارند
در صورت استفاده از سیمان‌های زودگیر یا مصرف مواد افزودنی زود گیر کننده می‌توان این زمانها را کاهش داد.
اگر در زمان سخت شدن دما به زیر صر درجه سلسیوس برسد.زمان های داده شده را به تاسب باید افزایش داد.
در صورتی که قطعه و یا سازه از اهمیت خاصی برخوردار باشد، می‌توان با تهیه نمونه‌های آگاهی و شکستن آنها در زمان مورد نظر، مقاومت فشاری بتن داخل قالب را به صورت تقریبی به دست آورد.
اگر ۷۰ درصد مقاومت مشخصه ۲۸ روزه حاصل شده باشد، می‌توان قالبهای زیرین را باز نمود،
اما باز کردن پایه‌های اطمینان مستلزم دستیابی به مقاومت مشخصه ۲۸ روزه می‌باشد.
در کارگاه‌های کوچک می‌توان از گازوئیل و یا روغن سوخته به عنوان ماده رهاساز استفاده نمود.
ولی استفاده از گازوئیل ارجحیت دارد. بویژه استفاده از مواد رهاساز با لزجت کمتر در قالبهای فلزی باعث کاهش حفره‌های موجود در سطح می‌گردد.
