تعاریف پیش ساخته سازی در صنعت ساخت و ساز
پیش ساخته سازی یک اصطلاح نسبی است که تعاریف آن در زمان های مختلف تغییر کرده و گسترش یافته است.
با نگاهی به آثار باستانی کشور های ایران، مصر و یونان و روم، نوعی تعریف پیش ساخته سازی تجسم عینی پیدا می کند.
پیش ساخته سازی در صنعت ساختمان سازی را می توان به شکل زیر تعریف کرد:
“تولید قطعات یک شکل به تعداد زیاد که بعد از سوار شدن بر روی یکدیگر، بنای مورد نظر را به وجود می آورند”
صنایع پیش ساخته در دنیای امروز ساخت و سازها
امروزه پیش ساخته سازی یکی از روش های مرسوم در صنعت ساخت و ساز به شمار می آید.
با بهره گیریاز تکنولوژی روز، سیر صعودی استفاده از قطعات پیش ساخته در امر ساخت وساز
با شتاب چشم گیری ادامه دارد.
در دوره کنونی،انواع مختلفی از قطعات پیش ساخته دربسیاری از بناها،مورد استفاده قرار می گیرند.
این صنعت به خصوص در هنگام وقوع حوادث غیر مترقبه و پدیده های ناگوار طبیعی،
ارزش بیش از حد خود را آشکار می کند.سازه های امروزی شامل ساختمان های مسکونی و اداری
،اسکلت فلزی برج ها، سازه های فضایی، استادیوم هایورزش، سالن های صنعتی، قطعات پل ها
و تونل های نماهای ساختمانی، قطعات غیر باربر داخلی ساختمانی،شبکه های آب رسانی و فاضلاب،
خطوط انتقال نیرو……مظاهری از صنعت پیشرفته پیش ساخته در جهان می باشند
با افزایش روز افزون جمعیت و تقاضای شدید برای شرایط خوب اقتصادی و زندگی آسوده تر در محیطی
امن و سالم،به راه حل های اقتصادی ویژه ای در زمینه صنعت ساخت و ساز نیاز دارد،
در این زمینه طرح جامعی که ضمناقتصادی بودن و زمان کوتاه ساخت و ساز، از کیفیت برتر و ایمنی بالایی
برخوردار یاشند مورد استقبال دست اندر کاران،کارفرمایان، صاحب نظران، و مصرف کنندگان
قرار خواهد گرفت استفاده از صنایع پیش ساخته به طور اعم و بتن پیش ساختهبه طور اخص
می تواند پاسخ مثبتی در جهت تامین نیازهای انسان امروزی در این زمینه باشد.همزمان
با روند رو به رشد استفاده از فولاد و بتن در سازه های پیش ساخته به کارگیری مصالح جدید
با مشخصات کیفیمطلوب به کاهش هزینه، کاهش زمان ساخت، سهولت اجرا و تنوع سیستم
سازه ای منجر گردیده استو همراه با معماری زیبا و مطلوب صنعت ساختمان سازی را با
شکوفایی مناسبی روبرو کرده است و به عصر تحولات طلایی در این زمینه نزدیک می کند.
با توجه به خاصیت شکل پذیری بتن، قطعات پیش ساخته را می توان در قالب های متنوع جای داد.
طراحی مناسب این قالب ها می تواند پاسخگوی نیازهای سازه از یک سو و نیازهای معماری از سوی دیگر باشد.
کنترل دقیق کیفیت بتن در قطعات پیش ساخته (به دلیل تولید انبوه در خط تولید)موجب افزایش ضریب اطمینان
و در نتجه کاهش هزینه های طراحی می شود.در نتیجه می توان المان های سازه ای مقاوم و
با دوام وعین حال شکیل و زیبا را همزمان در یک قطعه بتنی پیش ساخته طراحی و به سادگی اجرا کرد.
حالت های کلی روش های صنعتی کردن ساخت و ساز
-
قطعات و پانل های دو بعدی که در خارج از کارگاه تولید شده و در کارگاه بر روی هم سوار شده و نصب می شود.
- قطعات ساده کوچک که در خارج از کارگاه آماده شده،شکل گرفته و در کارگاه مورد استفاده قرار می گیرند.
- مدل های سه بعدی که در خارج از کارگاه تولید و در کارگاه بر روی یکدیگر سوار شده و در محل مربوطه نصب می شوند.
- خانه های متحرک که به عنوان چهارمین نوع پیش ساخته سازی شناخته شده است و دامنه استقبال از آن هر روزه گسترش می یابد.
- روش های پیش ساحته سازی در محل، که با انتقال لوازم، قالب ها و تجهیزات به محل مورد نظر قابل استفاده می باشند.
اگر بتوان هدف و انتظار تولید کنندگان و فروشندگان صنایع پیش ساخته را در انگیزه مالی و سود دهی خلاصه کرد
مصرف کننده یا خریدار باید از حداقل تسهیلات زیر برخوردار باشتد:
- کیفیت: استفاده از صنایع پیش ساخته باید نیاز های ایمنی و استاندارد آئین نامه مربوط را برآورده کرده
و از نظر بهره برداری پاسخگوی مسائلی از قبیل تغییر شکل ها،ارتعاشات، ترک خوردگی ها،خوردگی و سایر مسائل مربوطه به دوام یا پایائی باشد.
- سرعت در ساخت: از مهمترین مزایای پیش ساخته سازی،صرفه جویی در زمان ساخت و نصب می باشد که بایستی از آن استفاده بهینه به عمل آید.
- شرایط مناسب اقتصادی: پیش ساخته سازی باید قابل رقابت با سایر روش های ساخت، سایر مصالح ساختمانی و سایر تکنولوژی ها باشد.
-
زیبایی و سازگاری: استفاده از قطعات پیش ساخته باید از نظر معماری و سازه، همراه با جذابیت در نما باشد.
ضمن آنکه می بایستی سازگاری های لازم را از نظر مهندسی و ابعادی با سازه مورد طرح داشته باشد.
سوابق تاریخی پیش ساخته در صنعت ساخت وساز
همزمان با آغاز تحولات اروپا، تولیدات دست ساز به تدریج تبدیل به محصولات صنعتی گشت و تولیدات ساختمانی
نیز خواه و ناخواه از این تحولات تبعیت نمود. احداث پل های فلزی، خطوط راه آهن و سالن های وسیع نمایشگاهها،
اولین نمونه های ساختمانهای صنعتی در اروپا به شمار می روند.
در آثار باستانی مهم از جمله اهرام سه گانه مصر، معابر امپراطوری های روم و مصر، کاخ های هخامنشیان و ساسانیان
و سایر تمدن های کهن، قطعات سنگی با وزن هایی در حدود ۵ و ۱۰ تن و حتی در برخی از موارد حدود ۱۰۰ تن
که قبلا تهیه شده بود به شکل گسترده ای مورد استفاده قرار گرفته اند.
از نظر تعاریف امروزی تا حدودی می توان ساختمان های فوق را پیش ساخته نام برد. با این تفاوت که
در گذشته به خاطر نبود وسایل ارتباطی و مشکلات حمل و نقل، قطعات را اکثرا در محل اجرای ساختمان ها
به شکل تکی و با استفاده از ادوات وابزار های ساده و اولیه به صورت دستی آماده می کردند و به کار می گرفتند.
به طور کلی هر شیئی را می توان به طریق دستی، با تعداد محدود و به طریقه سنتی با تعداد زیاد و هم شکل تولید نمود.
در گذشته نیز هنگامی که در احداث بناهای عظیم احتیاج به داشتن تعداد زیادی از یک قطعه معین به وجود می آمد،
لزوم ایجاد یک سیستم پیش ساخته یا تولید صنعتی احساس می شد.اما انجام این کار به دلیل امکانات بسیار
محدود صنعتی امکان پذیر نبود و همان تعداد زیاد، به روش دستی و یا تفاوت هایی با یکدیگر آماده می شدند.
تاریخچه پیش ساخته سازی در ایران
روش های صنعتی کردن ساخت وساز و یا تولید صنعتی ساختمان در ایران موضوعی می باشد که در دهه
۳۰ مطرح شده و تاریخی بیش از ۵ دهه را به خود اختصاص داده. اولین تجربه های پیش ساخته سازی
سنگین توسط بانک ساختمانیسابق و شرکت ساختمانی ریما و برخی شرکت های خارجی دیگر
در ایران در محله نارمک تهران شروع کرد. از سال ۱۳۴۱که مقارن تاریخی آغاز صنعتی شدن کشور
به شمار می رودبا احداث مجتمع های عظیم صنعتی در کشور از قبیلذوب آهن اصفهان،ماشین سازی
اراک، تراکتورسازی، سایر کارخانجات سنگین در تبریز و مجتمع های صنعتی اهواز و بعضی از شهرهای
بزرگ، به مسائل مربوط به صنعتی شدن ساختمان نیز توجه بیشتری مبذول گردید و متعاقبا باتوجه به
کمبود های مسکن، نیاز مبرمی به احداث مجتمع های مسکونی، به خصوص با استفاده از روش های پیش
ساخته سازی احساس شد که البته در مقایسه با روش های متداول سنتی هنوز نه مورد قبول قرار گرفته و نه توان
رقابت اقتصادی داشتند. در اردیبهشت ماه سال ۱۳۵۰ وزارت مسکن و شهرسازی با استفاده از موقعیت
تشکیل نمایشگاه بین المللی مصالح ساختمانی در تهران، اقدام به برگزار کردن اولین سیمینار بین المللی نمود
(صنعتی کردن ساختمان در ایران). که در این سمینار شرکت ها با شرایط محلی و برنامه های ایران آشنا و
هم مهندسین ایرانیاطلاعات بیشتری از امکانات جدید کسب کردند.بعد از سیمینار مذکور تعداد قابل
توجهی از روشها و تکنیک های ساختمانیبه علاقه مندان معرفی شد و قراردادهایی برای خرید کارخانه ها
و امتیازات خارجی بسته شد. بعد از ایجاد سیمینار، پس از مدت کوتاهی با ورود ماشین الات خریداری شده
به کشور یکدفعه این صنعت که در مقایسه با پیشرفت سایر صنایع مملکتاز تحولات صنعتی سال های
اخیر بهره کمتری برده بود جهش قابل توجهی نمود و توسعه چشمگیری یافت.
با افزایش ناگهانی و شدید در آمدهای عمومی کشور در سال ۱۳۵۳ به دلیل جنگ اعراب و اسرائیل و بالا رفتن بی سابقه قیمت نفت،
علاقه به این صنعت افزایش یافت و گام های اولیه به سوی صنعتی شدن ساخت و ساز برداشته شد. بعد از انقلاب اسلامی
و آغاز جنگ تحمیلی کشور پیشرفت های زیادی در زمینه تولید قطعات پیش ساخته بتنی و فولادی برای
تامین نیازهای جنگ از قبیل احداث سنگر، پناه گاهها و همینطور احداث پل های شناور و پل های ثابت
در محور های عملیاتی و پشت جبهه صورت گرفتو همزمان فعالیت هایی برای سازماندهی و مدیریت
این صنعت در کشور آغاز شد.همچنین سمینارها و کارهای تحقیقاتی جالبینیز صورت گرفت که متاسفانه به
دلیل فقدان متولی واحد، تعریف نشدن استانداردهای لازم و همچنین مدیریت ضعف شرکت ها، نهادها، و سازمان های
مسئول،هییچ گونه نتایج علمی و کاربردی مطلوبی در بر نداشت. به این ترتیب در طول دوران بعد از جنگ
علی رغم نیازهای فراوان به این صنعت، خصوصا در امر باز سازی شهرهای آسیب دیده از جنگ، کار جدی و
چشمگیری در این زمینه انجام نگرفت. در همین اواخر توجه مسئولین به امر پیش ساخته سازی جلب شده و امید است
با مدیریتی صحیح و واقع بیناین بار بتوان ویرانه های این صنعت درمانده را با زیانهای فراوانی که به لحاظ مدیریت
ناصحیح و غیر کار آمد دولتی به بیت المال وارد گردیده، اصلاح و احیا کرد.
