انواع قالب بتن؛ بررسی جامع براساس جنس، طراحی، کاربرد و اجرا

قالب بتن یک سازه موقت و ضروری در صنعت ساخت و ساز است که برای شکل‌دهی به بتن از زمان خیس بودن آن تا زمانی که بتن به مقاومت کافی برسد و شکل نهایی خود را بگیرد، استفاده می‌شود. انواع مختلفی از قالب بتن وجود دارد که بر اساس معیارهای گوناگون دسته‌بندی می‌شوند. در این مقاله به بررسی انواع قالب بتن بر اساس برخی از این معیارها می‌پردازیم.

انواع قالب بتن

قالب های بتنی بر اساس معیارهای زیر قابل دسته بندی به انواع گوناگون هستند.

• بر اساس متریال و مصالح
• بر اساس سیستم طراحی و ساخت
• بر اساس شیوه اجرا
• بر اساس کاربرد

قالب‌های بتن بر اساس مصالحی که با آن‌ها ساخته می‌شوند، شامل انواع مختلفی هستند. از جمله این انواع می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. فلزی
2. چوبی
3. پلاستیکی
4. فایبرگلاس
5. عایق ماندگار (ICF)
6. پارچه ای
7. آجری

در این قسمت به بررسی هر کدام از این قالب‌ها خواهیم پرداخت.

قالب بتن فلزی

قالب‌های فلزی، همان‌طور که از نامشان پیداست، از فلز تهیه و تولید می‌شوند. از پرکاربردترین قالب‌های فلزی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• قالب فولادی
• قالب آلومنیومی

در این بخش به بررسی قالب فولادی و آلومینیمی می‌پردازیم.

قالب فولادی

قالب بتن فولادی یا قالب بتن فلزی یکی از رایج‌ترین انواع قالب بتن در جهان است. ورق‌های فولادی و نیمرخ‌های سبک سرد تاشده از ورق‌های فولادی، از متداول‌ترین مصالح برای ساخت قالب در ایران و خارج محسوب می‌شوند. به علت کمبود شدید منابع داخلی چوب در ایران و قیمت قابل توجه چوب‌های وارداتی، استفاده از قالب بتن فلزی یا اصطلاحاً فولادی در ایران رواج زیادی یافته و شرکت‌های داخلی متعددی در این زمینه فعال هستند.

ورق‌های فولادی مورد استفاده از نوع نرمه با تنش تسلیم ۲۴۰۰ کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع و کرنش گسیختگی حدود ۲۰ درصد هستند که در بازار به نام ورق‌های روغنی معروف می‌باشند و تغییر شکل‌های عملیات سرد تاشدگی را به خوبی تحمل می‌کنند. ضخامت ورق‌های مورد استفاده برای ساخت این نیمرخ‌ها از ۱ تا ۴ میلی‌متر متغیر است. اتصال نیمرخ‌ها به یکدیگر و به ورق غالباً به کمک خال‌جوش و جوش انجام می‌شود.

قالب‌های فولادی دارای مقاومت و دوام بالا و طول عمر زیادی هستند. با وجود اینکه هزینه اولیه این قالب‌ها بالاست، اما به دلیل قابلیت استفاده مجدد و امکان استفاده چندباره از آن‌ها، در طول زمان گزینه‌ای اقتصادی محسوب می‌شوند.

قالب آلومینیم

یکی دیگر از انواع قالب بتن، قالب آلومینیمی است. به علت سبکی، آلومینیوم از بهترین جایگزین‌های چوب در صنعت قالب‌سازی بتن محسوب می‌شود. از آلومینیوم بیشتر به عنوان پشت‌بند قالب استفاده می‌شود. پانل‌ها با چهارچوب (پشت‌بند) آلومینیومی و رویه تخته لایه از کاربردی‌ترین قالب‌ها به شمار می‌روند. وزن مخصوص آلومینیوم ۲.۷۵ تن بر متر مکعب است.

مزایا و معایب قالب آلومینیمی

چگالی آلومینیوم تقریباً یک سوم فولاد است که این موضوع باعث می‌شود وزن قالب‌ها و ابزار کاهش یابد و در نهایت، سرعت باز و بسته شدن قالب‌ها افزایش یابد. همچنین وزن کمتر قالب منجر به کاهش استهلاک پرس‌ها و ماشین‌آلات می‌شود.

یکی از ویژگی‌هایی که اغلب برای فولادها در مقایسه با آلومینیوم آلیاژی در نظر گرفته می‌شود، سختی سطح و مقاومت پایین آنهاست. با توجه به اینکه قالب آلومینیومی سختی بالایی ندارد، زود مستهلک می‌شود و هزینه بالایی برای پروژه به بار می‌آورد. در بین انواع قالب بتن، این نوع قالب دارای بیشترین هزینه نسبت به سایرین است.

قالب بتن چوبی

چوب یکی از قدیمی‌ترین و رایج‌ترین مصالح برای ساخت قالب در صنعت ساخت و ساز است. سهولت کار با چوب، سبکی و در دسترس بودن آن از عوامل کلیدی در انتخاب این ماده هستند. در ایران، اکثر چوب‌های مورد استفاده برای قالب‌سازی، وارداتی از کشورهایی مانند روسیه و فنلاند هستند که به چوب روسی معروف هستند. با این حال، به دلیل قیمت بالای این چوب‌ها، استفاده از آنها در سال‌های اخیر کاهش یافته است.

چوب‌ها به طور کلی به دو دسته سوزنی‌برگ و پهن‌برگ تقسیم می‌شوند. چوب‌های سوزنی‌برگ، مانند کاج و سرو، نرم‌تر و سبک‌تر هستند و به عنوان “نرم‌چوب” شناخته می‌شوند. در مقابل، چوب‌های پهن‌برگ، شامل چنار و بلوط، سخت‌تر و سنگین‌تر هستند و تغییر شکل بیشتری در برابر رطوبت دارند. به همین دلیل، چوب‌های سوزنی‌برگ معمولاً برای قالب‌سازی ترجیح داده می‌شوند.

استفاده از چوب داخلی در ایران به دلیل منابع محدود و جنگل‌زدایی رو به کاهش است. برای مثال، چوب تبریزی (سپیدار) تنها نوع چوبی است که به طور محدود در قالب‌سازی مورد استفاده قرار می‌گیرد و رشد سریعی دارد، اما از نظر مقاومت در برابر تغییرات رطوبت محدود است.

عمل‌آوری چوب برای استفاده صنعتی بسیار مهم است. پس از بریدن درخت، چوب باید خشک شود تا رطوبت آن به حدود ۱۹ درصد برسد. این کار معمولاً با استفاده از کوره‌های مخصوص و مواد شیمیایی انجام می‌شود که به کاهش تغییر شکل و افزایش مقاومت چوب در برابر حشرات و آتش‌سوزی کمک می‌کند.

با وجود مزایای چوب، معایبی نیز وجود دارد. تغییر شکل، تاب خوردن و نفوذ رطوبت از جمله مشکلاتی هستند که می‌توانند بر کیفیت قالب‌ها تأثیر بگذارند. به همین دلیل، استفاده از چوب‌های وارداتی و مصالح دیگر در پروژه‌های بزرگتر توصیه می‌شود.

انواع چوب برای ساخت قالب بتن چوبی

انواع چوب های زیر در ساخت قالب چوبی مورد استفاده قرار می گیرد:

• الوار و چهار تراش (تخته)
• تخته لایه (چند لایه – پلی وود)
• نئوپان
• فیبر

قالب الواری و چهار تراش

چوب پس از عمل‌آوری توسط اره‌های برقی برش خورده و به الوار تبدیل می‌شود. مقطع الوارها برای ساخت قالب در اندازه‌های ۲۰×۱۵۰، ۲۰×۲۰۰، ۲۵×۱۵۰ و ۲۵×۲۰۰ میلی‌متر و چهارتراش‌ها در ابعاد ۵۰×۵۰، ۱۰۰×۵۰، ۱۰۰×۱۰۰ و ۱۵۰×۱۵۰ میلی‌متر و اندازه‌های مشابه تولید می‌شوند.

در محاسبات قالب، باید مشخصه‌های هندسی زیر برای مقطع الوار محاسبه شود:

• سطح مقطع: از سطح مقطع در محاسبات مربوط به تعیین تنش محوری استفاده می‌شود. (A = b × d) که در آن (b: عرض مقطع و d: ارتفاع مقطع)
• تار خنثی: در خمش مقطع، تار خنثی ترازی است که در آن تنش خمشی برابر صفر است.
• ممان اینرسی: این پارامتر در محاسبات مقاومت خمشی مقطع کاربرد دارد.
• اساس مقطع: به ویژگی‌های هندسی مقطع مربوط می‌شود که در طراحی سازه‌ها اهمیت دارد.
• شعاع ژیراسیون: شعاع ژیراسیون در محاسبات مربوط به لاغری در طراحی اعضای فشاری استفاده می‌شود. برای دستیابی به بحرانی‌ترین حالت، باید از شعاع ژیراسیون حداقل استفاده کرد.

قالب تخته لایه (پلای وود)

تخته لایه  یا پلای وود (plywood) از لایه‌های نازک چوب تشکیل می‌شود که توسط چسب‌های مخصوص به یکدیگر چسبانده می‌شوند. برای ساخت تخته لایه، ابتدا چوب به شکل ورقه‌ها و لایه‌های نازک برش داده می‌شود، سپس بین لایه‌ها چسب زده شده و تحت گرما و فشار به یکدیگر پرس می‌شوند. در گذشته از ۳ لایه چوب تهیه می شدند و به همین دلیل نام دیگر پلی وود تخته سه لا می باشد. تعداد لایه‌ها فرد است و الیاف لایه‌ها در دو لایه متوالی عمود بر هم قرار می‌گیرند. به همین دلیل، چوب که اساساً ناهمسان‌گرد است، در شکل تخته لایه به صورت همسان‌گرد درمی‌آید.

تخته لایه‌ها بر اساس نوع چسب (داخلی یا خارجی) ساخته می‌شوند. برای مصارف قالب‌بندی، بهتر است از چسب خارجی استفاده شود. ابعاد معمول تخته لایه‌ها عرض ۱٫۲۰ متر و طول ۲٫۴۰ متر با ضخامت ۶ تا ۳۰ میلی‌متر است. تخته لایه‌ها به‌طور مداوم در تماس با رطوبت بتن قرار دارند، به همین دلیل دارای روکش لاکی از جنس پلیمر هستند تا در برابر نفوذ رطوبت مقاوم باشند. در هنگام تراکم بتن با ویبراتور، اگر نوک ویبراتور با سطح لاکی تخته لایه برخورد کند، ممکن است تخریب سطحی در تخته لایه ایجاد شود. بنابراین، در هنگام ویبره‌زنی باید مراقب بود تا به تخته لایه آسیب نرسد.

تخته لایه‌ها مقاومت خمشی زیادی ندارند و باید با پشت‌بندهای چوبی، آلومینیومی یا فلزی تقویت شوند. در صوتی که رویه قالب از جنس پلای‌وود و پشت بند ها و فریم قالب از فلز تولید شود به آن، قالب هوپاد میگویند که یکی از مدرن‌ترین روش های قالب بندی است. قالب هوپاد علاوه بر سبکی و سرعت اجرای بالا دارای سطح اکسپوز بسیار مناسبی می باشد.این قالب‌ها در مقایسه با قالب‌های چوبی از مقاومت بسیار بیشتری برخوردارند.

تنش های مجاز تخته لایه: جدول زیر تنش‌های مجاز رده‌ی متوسطی از تخته‌های لایه ارائه شده است. با توجه به اینکه تخته‌های لایه تولید صنعتی هستند، باید مشخصات مکانیکی دقیق تخته‌ی مورد نظر از کارخانه‌ی سازنده اخذ گردد.

جدول فشار مجاز بتن روی تخنه لایه ها: با توجه به اینکه تخته‌های لایه‌ای معمولاً برای ساخت رویه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، وجود جدولی که امکان محاسبه فشار مجاز بتن را بدون نیاز به انجام محاسبات خمشی و تغییر شکل فراهم کند، بسیار مفید است. در جدول زیر، فشارهای مجاز برای یک رده متوسط از تخته‌های لایه‌ای ارائه شده است.

استفاده از تخته لایه برای سطوح منحنی: از تخته‌های لایه‌ای می‌توان برای رویه‌کوبی قالب‌های سطوح منحنی استفاده کرد. جدول زیر حداقل شعاع انحنای تخته‌های لایه‌ای را بر حسب ضخامت آن‌ها ارائه می‌دهد

قالب نئوپان

نئوپان از اختلاط خرده چوب (شامل ضایعات چوبی مانند سرشاخه‌ها، پوست و برگ‌ها) با چسب و قالب‌گیری تحت فشار و گرما به دست می‌آید. محصول نهایی، چوبی ضعیف است که در برابر رطوبت بسیار حساس می‌باشد. بنابراین، نمی‌توان از آن در ساخت قالب بتن استفاده کرد. نوع جدیدی از نئوپان تحت عنوان MDF تولید می‌شود که حساسیت کمتری در برابر رطوبت دارد، اما به دلیل قیمت بالای آن، در صنعت قالب‌سازی کاربرد چندانی ندارد.

قالب فیبری

فیبر ترکیبی از ذرات چوب و چسب است که تحت فشار و گرما پرس شده و با ضخامت چند میلی‌متر در دسترس قرار می‌گیرد. این ماده به عنوان رویه‌کوبی در قالب‌های نما استفاده می‌شود و معمولاً یکبار مصرف است.

معایب قالب چوبی

الوار، متداول‌ترین ماده‌ای است که برای قالب‌سازی استفاده می‌شود. با این حال، قالب‌های چوبی معایبی دارند. یکی از مشکلات اصلی این قالب‌ها تاب برداشتن، متورم شدن و جمع شدن آنهاست که می‌تواند دقت و کیفیت بتن‌ریزی را تحت تأثیر قرار دهد. همچنین، این قالب‌ها عمر کمتری نسبت به سایر انواع قالب‌ها دارند و نیاز به مراقبت مداوم برای جلوگیری از نفوذ رطوبت به چوب دارند. استفاده از مواد نفوذناپذیر آب به سطح چوب می‌تواند این نقایص را کاهش دهد، اما هزینه‌های بالایی دارد. به دلیل منابع محدود چوب در کشور، قالب‌های چوبی بر خلاف سایر کشورها در ایران کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند و به جای آن، استفاده از قالب‌های فولادی بسیار مرسوم است.

قالب بتن پلاستیکی

قالب‌های پلاستیکی از پلاستیک مقاوم و سبک (مواد پلیمری) تهیه می‌شوند. قالب پلیمری به دلیل وزن سبک و قیمت مناسب، امروزه بسیار مورد توجه فعالان ساخت و ساز قرار گرفته است. این قالب‌ها به صورت سیستم مدولار و به هم پیوسته طراحی شده‌اند و برای پروژه‌های کوچک، به صرفه و مناسب هستند. با این حال، این قالب‌ها نسبت به قالب‌های چوبی و الوارها انعطاف‌پذیری کمتری دارند.

معایب قالب بتن پلاستیکی: مقاومت کم‌تر در برابر بارهای وارده هنگام بتن‌ریزی، یکی از معایب این قالب‌های پلاستیکی است. در نتیجه، در پروژه‌های بزرگ که اطمینان از مقاومت کافی قالب امر مهمی است، نمی‌توان از این قالب‌ها استفاده کرد. همچنین اتصال قالب‌های فلزی راحت‌تر صورت می‌گیرد و می‌توان قالب‌های بزرگ‌تری را با اتصال چندین قالب ایجاد کرد. یکی دیگر از معایب مهم قالب‌های پلاستیکی، عدم امکان استفاده‌ی طولانی‌مدت و چندباره از آن‌هاست. بر خلاف قالب‌های فلزی، قالب‌های پلاستیکی دوام کمتری دارند و معمولاً فقط برای یک پروژه قابلیت استفاده دارند. مورد دیگر، اینکه قالب پلاستیکی در مقابل دماهای بالا دچار تغییر شکل زیادی می‌شود. به همین دلیل، در بین انواع قالب بتن، کمتر از این قالب استفاده می‌شود. برای اطلاعات بیشتر در مورد معایب قالب پلاستیکی، مقاله معایب قالب بتن پلاستیکی را مطالعه نمایید.

قالب فایبر گلاس

قالب فایبرگلاس نیز یکی از انواع قالب بتن به شمار می‌آید. فایبرگلاس (FRP) یک نوع ماده مرکب است که رزین پلی‌استر و الیاف شیشه از اجزای اصلی آن به شمار می‌روند. الیاف شیشه مقاومت مکانیکی ایجاد کرده و رزین پلی‌استر این الیاف را به یکدیگر می‌چسباند. برای ساخت قالب فایبرگلاس به شرح زیر عمل می‌شود:

1. ساختن مدل از قطعه
2. چرب کردن مدل توسط واکس
3. پاشیدن ژل‌کوت که سطح قالب را تشکیل می‌دهد
4. لایه‌گذاری (قرار دادن یک لایه حصیر فایبرگلاس و یک لایه رزین)
5. ادامه لایه‌گذاری تا ضخامت لازم (۵ تا ۱۵ میلی‌متر) حاصل گردد.

قالب فایبرگلاس مقاومت بسیار خوبی در برابر خوردگی دارد و از جمله قالب‌های دارای قابلیت استفاده مجدد محسوب می‌شود. به دلیل انعطاف‌پذیری زیاد در طراحی و مقاومت خوبی که دارد، در پروژه‌های معماری و اعضای سازه‌های پیچیده بسیار مناسب است.

معایب قالب فایبرگلاس: قالب فایبرگلاس طول عمر کمتری دارد و همچنین قابلیت تحمل بار کمتری نسبت به قالب‌های فلزی دارد. بر روی مقاومت خمشی لایه فایبرگلاس نمی‌توان زیاد حساب کرد و قالب باید با پشت‌بندهای کافی تقویت شود.

قالب عایق ماندگار

قالب عایق ماندگار (ICF) از پلی‌استایرن منبسط‌شده تهیه و تولید می‌شوند. همان‌طور که از نامشان پیداست، به عنوان عایق‌های صوتی و حرارتی استفاده می‌شوند و نیازی به قالب‌برداری ندارند و با نام قالب‌های دائمی نیز شناخته می‌شوند. در واقع، پس از بتن‌ریزی، جزئی از سازه به شمار می‌روند. این قالب‌ها بیشتر برای دیوارها استفاده می‌شوند. قالب‌های عایق دائمی شامل دو پانل از جنس پلی‌استایرن هستند که به وسیله اتصالات پلاستیکی از جنس پلی‌پروپیلن به یکدیگر متصل می‌شوند. همچنین، استفاده از این قالب‌ها باعث صرفه‌جویی در مصرف میلگرد و سرعت‌بخشی به عملیات سفت‌کاری می‌شود. با این حال، استفاده از این قالب محدودیت‌هایی در اجرا ایجاد می‌کند که از معایب آن محسوب می‌شود.

قالب پارچه‌ای

یکی دیگر از انواع قالب بتن، قالب پارچه‌ای است. این قالب از پارچه‌های انعطاف‌پذیر و مقاوم که با چهارچوب‌های فلزی و چوبی پشتیبانی می‌شوند، ساخته می‌شود. قالب‌های پارچه‌ای برای شکل دادن به بتن در روی زمین و یا زیر آب استفاده می‌شوند و همچنین در نمای بتنی کاربرد دارند. این قالب‌ها علاوه بر ارزانی، امکان استفاده مجدد را هم در کارهای پیش‌ساخته و هم کارهای درجا فراهم می‌آورند. این روش در پی، دیوار، ستون، سرستون، دال و تیر استفاده می‌شود. با استفاده از قالب‌های پارچه‌ای و ترکیب انعطاف‌پذیری قالب‌ها با خاصیت خمیری بتن، به مزیت‌های زیادی دست پیدا می‌کنیم که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مقرون به صرفه نسبت به قالب فولادی
• ایجاد سطح صیقلی در بتن تمام شده
• ایجاد سطحی مقاوم‌تر و با نفوذپذیری کمتر
• ایجاد اشکال هندسی پیچیده‌تر و به راحتی شکل‌پذیر بر مبنای کشش پارچه
• کاهش هزینه‌ها و مصرف بهینه مواد

قالب اجری

این قالب معمولاً در فونداسیون سازه اجرا می‌شود و پس از بتن‌ریزی در سر جای خود باقی می‌ماند و جزئی از سازه می‌شود. از مزایای این قالب می‌توان به ارزان بودن و قابلیت دسترسی اشاره کرد؛ با این حال، این قالب معایبی نیز دارد که از جمله می‌توان به عدم امکان اصلاح عیوب و عدم امکان جداسازی از سازه اشاره کرد.

همچنین، قالب‌های بتن بر اساس سیستم طراحی و ساخت به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.

قالب مدولار

قالب مدولار نوعی سیستم قالب‌بندی است که از قالب‌های پیش‌ساخته با ابعاد استاندارد تشکیل شده و به‌صورت ماژولار مورد استفاده قرار می‌گیرد. این قالب‌ها به یکدیگر متصل شده و قابلیت تکرارپذیری دارند. به دلیل طراحی انعطاف‌پذیر، امکان تطبیق‌پذیری با ابعاد مختلف را داشته و به‌عنوان یک سیستم دقیق در قالب‌بندی شناخته می‌شوند.

قالب مدور

برای قالب‌بندی اجزای دایره‌ای یا قوسی از قالب مدور استفاده می‌شود. این قالب‌ها عمدتاً در ساخت سیلوها، ستون‌های دایره‌ای، دال‌های گرد و مخازن به کار می‌روند. قالب‌های گرد با دقت بالا و سرعت ساخت مناسب، گزینه‌ای ایده‌آل برای پروژه‌هایی با اجزای منحنی‌شکل و مدور محسوب می‌شوند.

قالب خاص

این قالب‌ها بر اساس نقشه‌های معماری و متناسب با نیاز پروژه، در اشکال مختلفی مانند ذوزنقه، متوازی‌الاضلاع، چندضلعی و… طراحی و ساخته می‌شوند. قالب‌های خاص برای پروژه‌های غیرمعمولی که با قالب‌های استاندارد قابل اجرا نیستند، به کار می‌روند. از جمله انواع این قالب‌ها می‌توان به قالب سرستون گلدانی، قالب جدول و نیوجرسی، قالب لاینینگ تونل، منهول و… اشاره کرد.

قالب لاینینگ تونل

این قالب نوعی قالب خاص است که برای ایجاد سطحی صاف و مقاوم در دیوار و سقف تونل به کار می‌رود. قالب لاینینگ تونل می‌تواند ثابت یا متحرک باشد و با استفاده از جک‌های هیدرولیکی یا سیستم‌های مکانیزه جابه‌جا شود. این قالب برای بتن‌ریزی در مقاطع مدور، بیضی‌شکل، نعلی و… در طول‌های بالا استفاده می‌شود. قالب لاینینگ تونل در تونل‌سازی، سازه‌های زیرزمینی، تونل‌های آب و فاضلاب، تونل‌های راه‌آهن و مترو و همچنین در تونل‌های انتقال انرژی کاربرد دارد.

قالب تونلی فرم

قالب تونلی فرم نوعی سیستم قالب‌بندی یکپارچه است که برای ساخت همزمان دیوار و سقف در پروژه‌های انبوه‌سازی و صنعتی‌سازی ساختمان به کار می‌رود. استفاده از این قالب موجب افزایش سرعت اجرا، کاهش هزینه و نیاز به نیروی انسانی، بهبود کیفیت نهایی، یکنواختی سازه و افزایش ایمنی در محیط کار می‌شود. این قالب‌ها معمولاً از فولاد ساخته می‌شوند و در سازه‌هایی که نیاز به ساخت سریع و مقاومت بالا دارند، مورد استفاده قرار می‌گیرند.

قالب‌های بتن بر اساس شیوه اجرا نیز به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.

قالب ثابت

قالب‌های ثابت از چوب، فولاد، پلاستیک و… تولید می‌شوند. این قالب‌ها در عضو سازه‌ای مورد نظر نصب شده و پس از بتن‌ریزی، تا زمان باز کردن قالب‌ در جای خود باقی می‌مانند. پس از آن، می‌توان قالب را باز کرده و برای قسمت دیگری مورد استفاده قرار داد.

قالب بالارونده

قالب بالارونده نوعی سیستم قالب‌بندی است که برای ساخت سازه‌های بلند، آسمان‌خراش‌ها و برج‌ها استفاده می‌شود. پس از هر مرحله بتن‌ریزی، این قالب‌ها به‌صورت خودکار یا هیدرولیکی به طبقات بالاتر منتقل می‌شوند (حرکت قالب‌ها مرحله‌ای و طبقه به طبقه). قالب بالارونده برای پروژه‌هایی که نیاز به انتقال عمودی قالب دارند طراحی شده و باعث افزایش سرعت اجرا، دقت بتن‌ریزی، سهولت بتن‌ریزی در ساختمان‌های بلندمرتبه و کاهش هزینه‌ها می‌شود. همچنین، این سیستم پایداری و ایمنی بالایی دارد.

قالب لغزان

قالب لغزان برای ساخت سازه‌های بلند مانند دودکش‌ها، سیلوها، برج‌ها و تونل‌ها کاربرد دارد. در این سیستم، قالب‌ها به‌طور پیوسته و مستمر به سمت بالا لغزش می‌کنند و امکان بتن‌ریزی مداوم بدون توقف را فراهم می‌آورند (حرکت بدون توقف و پیوسته). سرعت حرکت این قالب‌ها به‌گونه‌ای است که با بتن در حال گیرش هماهنگ است. این قالب‌ها در ساختمان‌های بلند و تکراری که نیاز به دقت و سرعت دارند، مورد استفاده قرار می‌گیرند.

قالب شاریو

این قالب‌ها معمولاً برای انتقال افقی قالب‌ها طراحی شده‌اند و از چرخ‌ها یا غلتک‌ها برای حرکت قالب‌ها به نقاط مختلف استفاده می‌کنند. قالب شاریو پس از هر مرحله بتن‌ریزی به‌صورت ریلی جابه‌جا می‌شود و امکان ساخت پیوسته و دقیق بخش‌های مختلف را فراهم می‌آورد. این قالب برای اجرای سازه‌های خطی مانند کانال‌ها، برخی دیوارها و سازه‌های بلند کاربرد دارد.

قالب‌ها بر اساس کاربرد دارای انواع مختلفی هستند. برخی از قالب‌ها با توجه به کاربرد و عضو سازه‌ای که برای آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، عبارتند از:

• قالب دیوار
• قالب سقف
• قالب ستون
• قالب فونداسیون
• قالب تیرچه و…

برای انتخاب قالب بتن مناسب، باید با توجه به معیارهایی مانند شرایط پروژه، نیازهای پروژه، بودجه و… تصمیم‌گیری کرد تا بهترین و مناسب‌ترین قالب انتخاب شود. پس از تهیه قالب بتن، صرف‌نظر از نوع آن‌ها، باید به‌طور صحیح از آن‌ها نگهداری کرد تا علاوه بر حفظ کیفیت نهایی بتن، هزینه‌های مربوط به تعمیر یا تعویض قالب‌ها کاهش یابد.