جک شاقول کننده چیست؟ انواع آن کدام است؟

جک شاقول کننده چیست؟

جک شاقول کننده یکی از انواع جک‌ قالب‌بندی است که برای تراز نگه داشتن قالب‌ها و پایداری و حمایت از آن‌ها طراحی شده است. این جک‌ها، پایداری قالب‌ها را تأمین کرده و آن‌ها را به صورت کاملاً ثابت در جای خود نگه می‌دارند. جک شاقولی عمدتاً در عملیات قالب‌بندی و بتن‌ریزی ستون‌ها و دیواره‌ها کاربرد دارد و از خم‌شدگی و کج‌شدگی قالب‌ها جلوگیری می‌کند.

این جک ها قادر به تحمل بارهای سنگین بوده و با امکان تنظیم دقیق، قالب‌بندی را به طور مؤثری کنترل می‌کند. جک شاقول کننده به عنوان یک سیستم حمایتی عمل می‌کند که فشار ناشی از بتن‌ریزی را مهار کرده و  قالب بتن را شاقول (تراز عمودی) نگه می‌دارد.

نحوه اتصال شمع حمایتی به گونه‌ای است که اتصال دوطرفه به زمین و قالب فراهم می‌شود و بیشتر برای قالب‌های دیوارهای یک‌طرفه و دوطرفه، ستون‌ها و دیوارهای بلند استفاده می‌شود. این جک‌ها نقش مهمی در افزایش ایمنی و پایداری سازه در مراحل قالب‌بندی و بتن‌ریزی ایفا می‌کنند.

انواع جک شاقول کننده

جک شاقول کننده یا شمع حمایتی بر اساس ساختار و نوع کاربرد به انواع مختلفی تقسیم می‌شود. هر یک از این انواع، دارای مکانیزم‌های خاصی هستند که آن‌ها را برای استفاده در پروژه‌های گوناگون با نیازها و شرایط متفاوت مناسب می‌سازد. این تنوع در طراحی، امکان به‌کارگیری جک‌های شاقول‌کننده را در قالب‌بندی‌های متنوع و در ارتفاع‌ها یا بارهای مختلف فراهم می‌کند. رایج‌ترین انواع جک‌های شاقول‌کننده عبارت‌اند از:

جک شاقول کننده تک‌ بازویی (تلسکوپی)

این نوع جک شاقول کننده از دو لوله سنگین فولادی تشکیل شده که به‌صورت تلسکوپی (لوله درون لوله) درون یکدیگر قرار می‌گیرند. قطر این لوله‌ها معمولاً ۵ و ۶ سانتی‌متر است و ساختار آن‌ها امکان تغییر طول جک را فراهم می‌کند؛ به همین دلیل به آن «تلسکوپی» یا جک شاقول کننده قابل تنظیم گفته می‌شود.

در انتهای لوله بیرونی، یک پیچ تنظیم به همراه مهره نصب شده که امکان تنظیم دقیق ارتفاع جک را فراهم می‌سازد. در دو سر جک نیز کفشک‌های فلزی یا صفحات پایه با زاویه‌ای مشخص و به‌صورت مورب تعبیه شده‌اند تا اتصال محکم و پایدار به زمین و قالب فراهم شود.

اصطلاح «تک‌ بازویی» به این دلیل به‌کار می‌رود که این جک‌ها تنها از یک سمت نیروها را مهار و پشتیبانی می‌کنند. این مدل جک از ظرفیت باربری بالایی برخوردار است و به دلیل طراحی ساده، تنظیم‌پذیر و دقیق، در پروژه‌هایی با ارتفاع زیاد و نیاز به کنترل شاقول بودن قالب‌ها بسیار کاربردی است.

جک شاقول کننده دو بازویی

جک شاقول کننده دوبازویی یکی از مدل‌های پرکاربرد در قالب‌بندی است که برای شاقول‌کردن و تنظیم قالب‌ها تا ارتفاع حدود ۳ متر استفاده می‌شود. این جک از دو بازو با طول‌های متفاوت (بازوی کوچک و بازوی بزرگ) تشکیل شده است. در دو طرف هر یک از این بازوها، پیچ و مهره‌هایی با رزوه‌های چپ‌گرد و راست‌گرد قرار دارد. که توسط این پیچ‌ها، طول جک تنظیم می‌شود و امکان قرارگیری دقیق قالب در وضعیت شاقول فراهم می‌گردد.

این دو بازو از یک سمت به یکدیگر متصل هستند و سمت دیگر آن‌ها آزاد است. بخش آزاد بازوها در دو نقطه هم عرض به قالب متصل می‌شود و قسمت اتصال آن‌ها به یکدیگر، به زمین متصل می‌گردد. این جک دارای سه کفشک فلزی است. دو کفشک تک‌سوراخ که در انتهای آزاد بازوها نصب شده و به قالب بسته می‌شوند و یک کفشک دوسوراخ که در محل اتصال بازوها به یکدیگر قرار گرفته و به زمین متصل می‌شود

جک‌های دوبازویی معمولاً از لوله، قوطی یا حتی اعضای فولادی سنگین‌تری مانند سولجر ساخته می‌شوند و بسته به نوع پروژه، انتخاب و به‌کار گرفته می‌شوند. این جک‌ها به دلیل سادگی در نصب، دقت بالا در تنظیم، و عملکرد پایدار، در بخش‌هایی با نیاز به کنترل دقیق شاقول، بسیار رایج‌اند.

سولجر شمع حمایتی

سولجر شمع حمایتی از دو عدد سولجر ۳ متری تشکیل می‌شود و به دلیل مقطع قوی و شکل هندسی آن، از ظرفیت باربری بسیار بالایی برخوردار است. این نوع جک معمولاً به‌صورت مورب در پشت قالب نصب می‌شود تا فشار جانبی بتن را مهار کرده و قالب را در وضعیت شاقول و پایدار نگه دارد.

در دو سر سولجر، پیچ‌های تنظیم با رزوه‌های چپ‌گرد و راست‌گرد نصب می‌شود که امکان تنظیم طول و زاویه نصب را فراهم می‌کنند. یک سر آن به سولجر یا پشت‌بند قالب متصل می‌شود و سر دیگر به زمین مهار می‌گردد.

ارتفاع مجاز برای استفاده از این نوع شمع حمایتی معمولاً نباید بیش از ۶ متر باشد، مگر با تقویت خاص. این سیستم به‌ویژه در اجرای بخش‌هایی که فشار بتن‌ریزی زیاد است، کاربرد گسترده دارد.

لچکی ثابت

جک شاقول‌کننده لچکی ثابت، نوعی شمع حمایتی مثلثی‌شکل است که از اتصال جوشی پروفیل‌های فولادی ساخته می‌شود ساختار لچکی ثابت به صورت یک مثلث پایدار طراحی می‌شود که دو رأس پایینی آن روی زمین قرار می‌گیرند. در این نقاط، کفشک‌های فلزی جهت اتصال ایمن به زمین تعبیه شده‌اند. رأس سوم مثلث نیز به قالب متصل می‌شود و با زاویه‌ای مشخص، نیروی جانبی بتن را به زمین منتقل می‌کند.

وجه تمایز اصلی این نوع جک، عدم وجود پیچ تنظیم و ثابت بودن طول و زاویه آن است. به همین دلیل، به آن لچکی ثابت گفته می‌شود. این ویژگی باعث می‌شود که نصب آن سریع، ساده و بدون نیاز به تنظیمات پیچیده باشد. نوع پروفیل فولادی مورد استفاده در ساخت لچکی بسته به میزان فشار جانبی بتن انتخاب می‌شود. در صورت اجرای صحیح، لچکی ثابت می‌تواند به‌تنهایی نقش شمع حمایتی را ایفا کند و نیازی به نصب پشت‌بند عمودی مجزا وجود نخواهد داشت.

جک شاقول کننده پیچی

جک شاقول کننده پیچی از رایج‌ترین و پرکاربردترین انواع جک‌های قالب‌بندی است که از یک لوله یا شافت فولادی یک‌تکه تشکیل شده است. در دو سر این جک، رزوه‌هایی تعبیه شده که با استفاده از مهره‌ها یا پیچ‌های چرخشی، امکان تنظیم طول و ارتفاع جک را فراهم می‌کنند. تنظیم ارتفاع آن معمولاً با استفاده از میله مخروطی انجام می شود. این جک‌ها قابلیت شاقول کردن کامل قالب یا قرار دادن آن در زاویه دلخواه را دارند. در دو انتهای بدنه جک، کفشک‌های فلزی مقاومی برای اتصال به قالب و زمین قرار داده شده است. ساختار ساده، عملکرد دقیق و استحکام بالا، این نوع جک را به گزینه‌ای مناسب برای استفاده در دیوارهای بتنی، ستون‌ها و سازه‌های با فشار جانبی بالا تبدیل کرده است.

جک شاقول کننده هیدرولیکی

جک شاقول کننده هیدرولیکی نوعی جک تخصصی برای تحمل بارهای سنگین و تنظیم دقیق ارتفاع قالب‌هاست. این جک از یک سیلندر هیدرولیکی تشکیل شده که با استفاده از فشار روغن، امکان تنظیم طول و اعمال نیرو را با دقت بالا و بدون لرزش فراهم می‌کند. به دلیل بهره‌گیری از مکانیزم هیدرولیکی، این نوع جک قابلیت تنظیم سریع، آسان و دقیق موقعیت قالب‌ها را دارد و به‌ویژه در پروژه‌های بزرگ و پیچیده که نیاز به دقت زیاد و ایمنی بالا دارند، کاربرد فراوانی پیدا کرده است.

کاربردها

جک شاقول‌کننده یکی از مهم‌ترین تجهیزات قالب‌بندی در اجرای سازه‌های بتنی است که نقش کلیدی در تراز کردن قالب‌های دیوار و ستون ایفا می‌کند. استفاده از این جک باعث تثبیت و پایداری قالب‌ها شده و از جابه‌جایی یا تغییر مکان آن‌ها تحت تأثیر نیروهای خارجی و فشار بتن تازه جلوگیری می‌کند. این ابزار با مهار قالب از خم‌شدگی و انحراف قالب جلوگیری کرده و ایمنی سازه و نیروی انسانی را در حین عملیات بتن‌ریزی و پس از آن به‌طور قابل توجهی افزایش می‌دهد.

از دیگر مزایای استفاده از جک شاقول‌گر می‌توان به افزایش استحکام دیوار یا ستون اشاره کرد، چرا که این جک‌ها، مانع از گسیختگی یا باز شدن قالب‌ها تحت فشار بتن می‌شوند. همچنین به‌عنوان یک سیستم پشتیبان و تکیه‌گاه ایمن و مطمئن در قالب‌بندی دیوارهای یک‌طرفه، دوطرفه و انواع ستون‌ها، بارهای سنگین وارد بر قالب را به‌خوبی تحمل کرده و آن‌ها را در وضعیت دقیق و شاقول نگه می‌دارند.

این ویژگی‌ها در کنار دقت بالا در تنظیمات و سهولت در استفاده، باعث ارتقای کیفیت نهایی سازه، کاهش خطاهای اجرایی و افزایش دقت در بتن‌ریزی می‌شود.

اجزای تشکیل دهنده

جک‌های شاقول کننده بسته به نوع و کاربردشان ممکن است تفاوت‌هایی در ساختار داشته باشند، اما به‌طور کلی از چند جزء اصلی زیر تشکیل شده‌اند:

• بدنه اصلی: شامل انواع پروفیل‌ها مانند سولجر، لوله فولادی یا بازوهای فلزی (در مدل‌های تک‌بازویی و دو‌بازویی) که وظیفه انتقال نیرو و تأمین استحکام جک را بر عهده دارند.
• سیستم تنظیم ارتفاع: بسته به نوع جک، شامل پیچ و مهره تنظیم (با رزوه راست‌گرد و چپ‌گرد) یا سیستم هیدرولیک برای تنظیم دقیق طول جک و شاقول‌کردن قالب‌ها.
• کفشک‌ها و اتصالات: قطعات فلزی تعبیه‌شده در دو سر جک برای اتصال به قالب و زمین، همراه با پین، پیچ و مهره‌هایی برای تثبیت محکم و مطمئن در محل مورد نظر.

مزایا شمع حمایتی

استفاده از جک شاقول‌کننده در قالب‌بندی سازه‌های بتنی نقش مهمی در افزایش دقت، کیفیت و ایمنی سازه ایفا می‌کند. بنابراین توجه به کیفیت هنگام خرید جک شاقول کننده بسیار حائز اهمیت است. از مزایای این تجهیزات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• افزایش دقت در شاقول بودن قالب‌ها
• تأمین پایداری و جلوگیری از جابه‌جایی قالب‌ها
• تحمل بارهای سنگین
• تسریع و تسهیل روند ساخت
• اجرای دقیق و با کیفیت سازه
• فراهم نمودن ایمنی
• ساخت دیوارها و ستون‌های با کیفیت و بدون خمیدگی
• ایجاد یکپارچگی سازه و در نتیجه افزایش استحکام آن
• قابلیت استفاده در پروژه‌های مختلف
• امکان تنظیم ارتفاع
• تکرارپذیری و قابلیت استفاده مجدد
• مقرون‌به‌صرفه بودن به دلیل تکرارپذیری و کاهش هزینه‌ها
• افزایش ایمنی کلی پروژه

عملکرد

عملکرد جک شاقول‌کننده بر پایه تراز و شاقول نگه داشتن قالب‌های دیوار، ستون و انواع قالب‌های مورد استفاده در اجرای سازه‌های مرتفع است. این ابزار از طریق اتصال به زمین و قالب، و با بهره‌گیری از پیچ‌های تنظیم یا سیستم هیدرولیکی، موقعیت قالب‌ها را در حالت عمود یا با زاویه دلخواه تثبیت می‌کند.

در صورت نیاز به اجرای قالب با شیب یا زاویه خاص، جک شاقولی این امکان را به‌دقت فراهم می‌سازد. به این ترتیب، از جابه‌جایی، خمیدگی و تغییر شکل قالب در اثر فشار جانبی بتن جلوگیری می‌شود. نکته مهم در عملکرد این جک‌ها، تنظیم دقیق زاویه قالب‌ها است که نقش کلیدی در ایجاد سازه‌ای تراز، منظم و مستحکم ایفا می‌کند.

نکات ایمنی و اجرایی

• جک‌ها باید به طور منظم از نظر سلامت بدنه، پیچ‌ها و کفشک‌ بازدید شوند و در صورت نیاز، تعمیرات لازم انجام گیرد یا جک به طور کلی تعویض شود.
• محل نصب جک‌ها باید از هر گونه مواد زائد پاک‌سازی شود تا از لغزش آن‌ها جلوگیری شود.
• از جک مناسب با نیاز پروژه استفاده شود.
• قطعاتی از جک که نیاز به روغن‌کاری دارند، باید به طور منظم روغن‌کاری شوند.
• جک‌ها باید با رعایت دستورالعمل‌های ایمنی و فاصله استاندارد نصب شوند.
• تعداد جک‌های شاقول‌گر باید متناسب با نیاز پروژه تعیین شود.
• در نصب شمع حمایتی دقت کافی صورت گیرد تا نصب صحیح و اصولی انجام شود.
• سطح نشیمنگاه جک شاقول‌کننده باید مسطح و پایدار باشد.
• پس از نصب، قالب‌ها از نظر شاقولی بررسی شده و سپس عملیات بتن‌ریزی انجام گیرد.
• برای نگهداری جک‌ها، آن‌ها را در محل مناسب و به دور از رطوبت نگهداری کنید تا دچار آسیب یا زنگ‌زدگی نشوند.