زمان مناسب برای باز کردن جک زیر سقف

زمان باز کردن جک زیر سقف

زمان برداشتن جک سقفی یا شمع زیر سقف به عوامل متعددی بستگی دارد و معمولاً با نظر مهندس ناظر و مجری پروژه تعیین می‌شود. بر اساس مبحث نهم مقررات ملی ساختمان، برداشتن  قالب بتن از سطوح زیرین زمانی مجاز است که مقاومت بتن به حداقل ۷۰٪ مقاومت مشخصه رسیده باشد. اما در مورد باز کردن جک‌ زیر سقف، تأکید آیین‌نامه‌ای بر این است که حتما باید بتن به مقاومت ۲۸ روزه خود رسیده باشد. برای اطمینان از رسیدن به این مقاومت، می‌توان از آزمایش نمونه‌های استوانه‌ای بتن یا سنسورهای بی‌سیم مقاومت بتن استفاده کرد.

مطابق مبحث نهم مقررات ملی ساختمان، در صورتی که زمان برداشتن شمع‌های زیر سقف در پروژه تعیین نشده باشد، زمان‌های ارائه‌شده در جدول زیر به‌عنوان حداقل زمان لازم برای باز کردن پایه‌های اطمینان ملاک عمل قرار می‌گیرد.

مطابق آیین‌نامه بتن ایران (آبا)، حداقل مقاومت لازم برای باز کردن پایه‌های اطمینان باید توسط مهندس مشاور یا دستگاه نظارت مشخص شود. در صورتی که این حداقل مقدار اعلام نشده باشد، چنانچه مقاومت آزمونه‌های آگاهی به ۷۰٪ مقاومت مشخصه برسد، می‌توان قالب‌های سطوح زیرین را باز کرد. اما برای باز کردن پایه‌های اطمینان، این زمان باید متناظر با رسیدن مقاومت آزمونه‌ها به ۹۰٪ مقاومت مشخصه باشد. در صورت عدم اعلام حداقل مقاومت یا زمان خاص توسط دستگاه نظارت، می‌توان از مقادیر جدول زیر برای تعیین زمان باز کردن شمع‌های زیر سقف استفاده کرد.

نکته بسیار مهم این است که شمع‌ها (پایه‌های اطمینان) در تیرها حداقل ۵۰ درصد و در دال‌ها حداقل ۱۰۰ درصد زمان قالب‌برداری قالب زیرین همچنان به عنوان پایه اطمینان بعد از قالب‌برداری در سطح زیرین باقی بماند. برای مثال، اگر قالب زیرین یک تیر ۸ روز پس از بتن‌ریزی باز شود، شمع زیر آن باید حداقل ۱۲ روز پس از بتن‌ریزی باقی بماند. همچنین، اگر قالب دال پس از ۸ روز باز شود، شمع‌های زیر آن باید تا ۱۶ روز پس از بتن‌ریزی نگه داشته شوند.

مدت زمان نگهداری جک زیر سقف تیرچه بلوک

به‌طور کلی، مدت زمان نگهداری جک‌های زیر سقف تیرچه‌بلوک بین ۷ تا ۱۴ روز در نظر گرفته می‌شود. این بازه‌ی زمانی به عواملی مانند دمای محیط، رطوبت، نوع بتن مصرفی و… بستگی دارد.

مدت زمان نگهداری جک زیر سقف وافل

زمان باز کردن پایه‌های اطمینان در سقف‌های وافل بسته به شرایط محیطی، دمای هوا، نوع بتن مصرفی، ابعاد دهانه‌ها، ضخامت دال و… متفاوت است. با این حال، در شرایط معمول، مدت زمان نگهداری شمع‌های زیر سقف وافل معمولاً بین ۱۰ تا ۳۰ روز پس از بتن‌ریزی متغیر است.

نکات برداشتن پایه اطمینان

برای تیرهایی که طول دهانه آن‌ها تا ۷ متر است، می‌توان قالب‌ها و داربست‌ها را برداشت و سپس پایه‌های اطمینان را نصب کرد. اما در مواردی که دهانه تیر بزرگ‌تر باشد، لازم است قالب و داربست به‌گونه‌ای تنظیم شوند که امکان برداشتن قالب بدون جابه‌جایی پایه‌های اطمینان وجود داشته باشد، یا این عملیات به‌صورت مرحله‌ای و با استفاده از پایه‌های موقت انجام شود.

در سازه‌های بتنی با دیوارها و دال‌های یکپارچه، مانند سیستم‌های قالب‌ تونلی یا قالب‌های بزرگ، امکان برداشتن و نصب مجدد پایه‌های اطمینان برای دهانه‌هایی تا ۱۰ متر وجود دارد، مشروط بر اینکه پایه‌ها بلافاصله پس از قالب‌برداری دوباره نصب شوند و هیچ ترک یا تغییر شکل نامطلوبی در سازه رخ ندهد. همچنین، اجرای این عملیات باید به صورت مرحله‌ای و کنترل شده انجام شود.

پایه‌های اطمینان تنها زمانی قابل برداشت هستند که تمام قطعات مجاور بتن‌ریزی شده و بتن به مقاومت کافی دست یافته باشد. در شرایطی که تیر یا دال به صورت یکسره طراحی شده باشد، برداشت پایه‌های اطمینان مجاز نیست، مگر آنکه بتن دهانه‌های مجاور نیز ریخته شده و مقاومت لازم را کسب کرده باشد.

در مواردی که قالب‌بندی طبقه بالایی بر روی طبقه زیرین تکیه دارد، برداشت قالب‌های طبقه پایین تنها زمانی مجاز است که بتن طبقه فوقانی به مقاومت کافی رسیده باشد. این موضوع باید بر اساس محاسبات دقیق سازه‌ای و تایید مهندس ناظر تصمیم‌گیری شود. همچنین توصیه می‌شود که پایه‌های اطمینان در دو طبقه متوالی نصب شوند و تا حد امکان، پایه‌های مشابه در امتداد و روی هم قرار گیرند تا پایداری سازه حفظ شود.

برداشت پایه‌های اطمینان باید به‌صورت تدریجی و بدون اعمال ضربه یا فشار ناگهانی انجام شود تا بار به تدریج از روی آن‌ها منتقل گردد. در تیرهایی با دهانه‌های بزرگ، این فرآیند باید از مرکز دهانه به سمت تکیه‌گاه‌ها انجام شود. در مورد کنسول‌ها نیز، برداشت باید از لبه آزاد به سمت تکیه‌گاه پیش برود تا از ایجاد تنش‌های ناگهانی جلوگیری شود.

در دهانه‌های بزرگ و اجزای حساس، کاهش بارِ پایه‌های اطمینان باید با تجهیزات قابل‌ کنترل و تنظیم انجام گیرد؛ به‌گونه‌ای که در هر لحظه بتوان روند باربرداری را متوقف کرد و رفتار سازه را زیر نظر گرفت.

عوامل موثر بر زمان برداشتن شمع زیر سقف

مدت زمان نگهداری جک (شمع) زیر سقف تحت تأثیر عوامل متعددی قرار دارد که هرکدام می‌توانند روند گیرش بتن و زمان باز کردن جک‌ زیر سقف را تسریع کند یا به تأخیر بیندازند. مهم‌ترین این عوامل عبارتند از:

• نوع بتن و سیمان مصرفی: سیمان‌های زودگیر مانند پرتلند نوع ۳ یا بتن‌های با مقاومت بالا، سریع‌تر به گیرش مناسب می‌رسند. همچنین، وجود افزودنی‌ها مانند زودگیرکننده‌ها یا کندگیرکننده‌ها نقش تعیین‌کننده‌ای در سرعت گیرش بتن و زمان قالب برداری و بازکردن پایه‌های اطمینان زیر سقف دارند.
• رطوبت: در صورتی که رطوبت با دمای مناسب همراه باشد، فرآیند هیدراتاسیون بتن بهتر انجام می‌شود و بتن زودتر به مقاومت کافی می‌رسد؛ در نتیجه جک‌ های سقفی می‌توانند زودتر برداشته شوند.
• دمای محیط: دما عامل بسیار مهمی در سرعت گیرش بتن است. در شرایط گرم (مانند تابستان)، گیرش بتن سریع‌تر و برداشتن شمع زیر سقف زودتر انجام می‌شود، ولی در هوای سرد (زمستان)، بتن به زمان بیشتری برای رسیدن به مقاومت لازم نیاز دارد.
• نوع عمل‌آوری بتن: بتن می تواند به روش های مختلفی عمل‌آوری شود و شیوه عمل‌آوری آن تاثیر زیادی بر سرعت گیرش و در نهایت زمان باز کردن جک سقفی می گذارد. برای مثال، در عمل‌آوری با بخار آب، بتن سریع‌تر به مقاومت اولیه می‌رسد و در نتیجه می‌توان زودتر نسبت به برداشتن جک زیر سقف اقدام کرد.
• حجم بتن‌ریزی: هرچه حجم ناحیه بتن‌ریزی‌شده بیشتر باشد، بتن زمان بیشتری برای گیرش و کسب مقاومت لازم خواهد داشت.
• تنش‌های محیطی و سازه‌ای: در شرایطی که سازه در معرض تنش‌های محیطی یا لرزش قرار دارد (مثلاً در پروژه‌هایی با کارگاه‌های فعال یا ترافیک زیاد)، ممکن است نیاز باشد زمان بیشتری برای حفظ جک‌های زیر سقف در نظر گرفته شود تا بتن به مقاومت کافی برسد.