قالب لارج پنل چیست؟ بررسی جامع مزایا، معایب و کاربردها

قالب لارج پنل (Large Panel Formwork) یکی از انواع پیشرفته سیستم‌های قالب‌بندی بتن است که برای اجرای اعضای بتنی به کار می‌رود. این قالب از پانل‌های بزرگ و عظیم تولید می شود و برای بتن ریزی یکپارچه درانواع پروژه های بزرگ و کوچک کاربرد دارد. قالب لارج پنل به دلیل بهبود کیفیت سطوح بتنی، امروزه در پروژه های مدرن کاربرد گسترده‌ای دارد.

قالب لارج پنل

قالب لارج پنل یکس از انواع سیستم قالب بندی بتن است که شباهت زیادی به قالب تونل فرم دارند، با این تفاوت که در سیستم تونل فرم، دیوار و سقف به‌طور هم‌زمان بتن‌ریزی می‌شوند، اما در سیستم لارج پنل، تنها دیوارها قالب‌بندی و بتن‌ریزی می‌شوند. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های قالب لارج پنل اجرای یکپارچه و هم‌زمان دیوارهای داخلی و خارجی در یک مرحله بتن‌ریزی است. این ویژگی باعث افزایش یکپارچگی سازه و بهبود مقاومت در برابر بارهای جانبی مانند زلزله و باد می‌شود. از همین رو، این سیستم جایگزین بسیار مناسبی برای قالب‌های مدولار سنتی به‌شمار می‌آید. این قالب‌ها با طراحی مدولار، امکان اجرای سریع، دقیق و اقتصادی دیوارهای بتنی را فراهم می‌کنند. به دلیل ابعاد بزرگ قالب‌های لارج پنل و کاهش درزهای اجرایی، بتن نهایی سطحی کاملاً اکسپوز (نمایان) و با کیفیت بالا خواهد داشت. علاوه بر دیوار، این سیستم در بخش‌های دیگر سازه مانند سقف، ستون، پله، دال و کف نیز قابل استفاده است.

کاربرد قالب لارج پنل

قالب‌های لارج پنل در سازه‌های مختلفی کاربرد دارند. از جمله موارد زیر که به کاربردهای این سیستم اشاره می‌کند:

• ساختمان‌های مسکونی و تجاری
• سازه‌های صنعتی (در سوله‌ها و کارخانه‌ها که نیازمند دیوارهای مستحکم و یکپارچه هستند، استفاده می‌شوند.)
• پروژه‌های زیرساختی (برای ساخت پل‌ها، سدها و تونل‌ها که در آن‌ها استحکام و دوام سازه اهمیت زیادی دارد، مناسب هستند.)
• سازه‌هایی با سطح بتن اکسپوز: در پروژه‌هایی که نیاز به سطح بتن با کیفیت و نمایان دارند، گزینه مناسبی هستند.
• سازه‌های عمومی (بیمارستان، مدرسه و…)
• برج‌های بلند
• فرودگاه‌ها

در واقع، این پنل‌ها جایگزین مناسبی برای قالب‌های مدولار به‌شمار می‌آیند و می‌توانند در انواع پروژه‌های کوچک یا بزرگ مورد استفاده قرار گیرند. گاهی نیز قالب‌های لارج پنل به‌عنوان فیلر به قالب‌های با سایز کوچکتر افزوده می‌شوند تا به تقویت ساختار و افزایش کیفیت نهایی و اصلاحات اجرایی کمک کنند.

مشخصات و ویژگی‌ها

قالب‌های لارج پنل، سیستم‌های قالب‌بندی یکپارچه‌ای هستند که عمدتاً از فولاد یا ترکیبی از فولاد و چوب (پلای‌وود) تشکیل می‌شوند. این قالب‌ها به دلیل ساختار مستحکم و طراحی مدولار خود، در پروژه‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند. ارتفاع قالب‌های لارج پنل می‌تواند تا ۱۲ متر نیز برسد و وزن آن‌ها بسته به جنس، ارتفاع و سایز قالب، از ۱.۵ تن تا ۷.۵ تن متغیر است. یکی از ویژگی‌های برجسته این سیستم، قابلیت سفارشی‌سازی آن است؛ به این معنی که این قالب‌ها با توجه به نیاز و مشخصات پروژه، در سایز دلخواه قابل سفارش هستند. قالب لارج پانل شامل اجزا جانبی همچون  ولت ها، جک شاغول کننده، براکت، پین و کلمپس، شوتینگ، میان بولت و… می باشد.

اجزای تشکیل‌دهنده قالب لارج پنل

قالب لارج پنل از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است که هر یک نقش مهمی در استحکام، تنظیم و اجرای دقیق سازه‌های بتنی ایفا می‌کنند. در این بخش، اجزای اصلی این سیستم را بررسی می‌کنیم:

• قالب لارج پنل: صفحات بزرگ و یکپارچه‌ای که به‌صورت مدولار طراحی شده‌اند و سطح نهایی بتن را تشکیل می‌دهند. جهت استحکام بیشتر و مقاومت کافی حین بتن ریزی از سولجر، قوطی یا تسمه به عنوان پشت بند استفاده می شود.
• بولت: این قطعات معمولاً فولادی هستند و برای اتصال و نگه‌داشتن قالب‌ها در موقعیت موردنظر استفاده می‌شوند. بولت‌ها باعث می‌شوند که پانل‌های دو طرف دیوار به یکدیگر متصل شوند.
• جک شاغول‌کننده: این جک‌ها برای تنظیم و تراز کردن قالب‌ها به کار می‌روند و امکان اصلاح ارتفاع قالب‌ها را فراهم می‌کنند. همچنین به ثبات و پایداری قالب‌ها کمک می کند.
• براکت: نوعی پایه نگه‌دارنده که برای ثابت نگه‌داشتن پانل‌ها در محل نصب استفاده می‌شود. در واقع براکت ها با اتصال به زمین یا سازه بتنی، سیستم قالب‌بندی را برای بتن ریزی آماده می کند.
• پین و کلمپس: در قالب‌های لارج پنل تسمه‌ای، اتصال قطعات از طریق پین و گوه یا کلمپس (پین قورباغه‌ای) انجام می‌شود. این اتصالات برای قالب لارج پنل، به صورت ویژه طراحی و استفاده می‌شوند.
• پیچ و مهره: این قطعات برای اتصال محکم اجزا به یکدیگر و ایجاد پایداری بیشتر در سازه به کار می‌روند.
• پاگرد: قطعه‌ای که به ایمنی، استحکام و پایداری قالب کمک می‌کند.
• سکوی کار یکپارچه: این عضو برای افزایش ایمنی کارگران و دسترسی راحت‌تر به قسمت‌های مختلف قالب‌ تعبیه شده است.
• شوتینگ: این قطعه برای تعیین شیب و هدایت بتن در داخل قالب‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مراحل اجرای سیستم قالب‌بندی لارج پنل

1. پس از آماده‌سازی فونداسیون و آرماتوربندی، پانل‌های لارج پنل در محل موردنظر نصب می‌شوند.
2. سپس بتن‌ریزی دیوارها به‌صورت یکپارچه انجام شده و سقف مطابق نقشه اجرا می شود،
3. پس از گیرش اولیه بتن، قالب‌ها آماده انتقال به طبقات بالاتر می‌شوند.
4. در صورت اجرای چندین طبقه، قالب‌ها بدون نیاز به دمونتاژ کامل، با استفاده از جرثقیل (تاور کرین) به طبقه بالاتر منتقل شده و مجدداً نصب می‌شوند. (قالب ها معمولا نیاز به بازکردن کامل ندارند و در برخی قسمت ها جدا می شوند)
5. سقف اجراشده به‌عنوان تکیه‌گاه براکت‌های قالب دیوارهای طبقه فوقانی عمل می‌کند و سوراخ‌های بولت در طبقه زیرین، برای قرارگیری براکت‌های دیوار خارجی در طبقه بالاتر مورد استفاده قرار می‌گیرند.
6. پس از نصب کامل پنل‌های طبقه جدید، بتن‌ریزی مجدداً انجام شده و این روند تا آخرین طبقه سازه ادامه پیدا می‌کند.

مزایا

استفاده از قالب‌های لارج پنل در پروژه‌های ساختمانی مزایای متعددی دارد که موجب افزایش سرعت، بهبود کیفیت و بهینه‌سازی هزینه‌ها در اجرای سازه‌های بتنی می‌شود. مهم‌ترین مزایای این سیستم عبارت‌اند از:

• یکپارچگی و استحکام بالا: بتن‌ریزی یکپارچه در این سیستم باعث افزایش مقاومت سازه در برابر بارهای جانبی مانند زلزله و باد می‌شود.
• کیفیت سطح بتن و خروجی اکسپوز: به دلیل کاهش درزهای اجرایی، سطح بتن نهایی کاملاً صاف، همگن و اکسپوز (نمایان) خواهد بود.
• سرعت بالای اجرا: این قالب‌ها با سرعت بالا مونتاژ می‌شوند، که موجب کاهش زمان اجرای پروژه می‌گردد.
• عدم نیاز به دمونتاژ در هر مرحله بتن‌ریزی: برخلاف برخی قالب‌های سنتی، این سیستم نیازی به جداسازی کامل و نصب مجدد در هر مرحله بتن‌ریزی ندارد؛ این قالب‌ها فقط در برخی از قسمت ها جدا شده و با جرثقیل به قسمت های دیگر پروژه منتقل می‌شوند.
• امکان اجرای دوطرفه یا یک‌طرفه: بسته به نیاز پروژه، این قالب‌ها می‌توانند به‌صورت دوطرفه یا یک‌طرفه مورد استفاده قرار گیرند.
• افزایش مقاومت و تحمل سازه: به دلیل طراحی خاص و یکپارچه و اتصال محکم، سازه تحمل بار بیشتری خواهد داشت.
• امکان نصب چهارچوب در و پنجره در قالب: امکان نصب چهارچوب در و پنجره در قالب لارج پنل باعث می‌شود که این اجزا پیش از بتن‌ریزی در جای خود ثابت شوند، که این ویژگی موجب افزایش دقت، کاهش خطای اجرایی و حذف نیاز به برش یا اصلاح پس از بتن‌ریزی می‌شود. این ویژگی علاوه بر کاهش هزینه‌های اضافی، سرعت تکمیل پروژه را نیز افزایش می‌دهد.
• حمل‌ونقل ایمن و آسان: قالب‌ها در ابعادی طراحی می‌شوند که امکان حمل آسان و انتقال راحت به محل پروژه را فراهم می‌کنند.
• اتصال به صورت مدولار: طراحی مدولار این سیستم امکان اتصال به دیگر قالب‌های مدولار تسمه‌ای را فراهم می‌کند.
• مناسب برای انواع پروژه‌های کوچک و بزرگ: این قالب‌ها در انواع پروژه‌های کوچک و بزرگ مسکونی، تجاری، صنعتی و زیربنایی قابل استفاده هستند.
• قیمت تمام شده مقرون‌به‌صرفه: کاهش هزینه‌های نیروی کار، کاهش پرت مصالح و افزایش سرعت اجرا، این روش را از نظر اقتصادی به‌صرفه کرده است. البته قیمت اولیه قالب لارج پنل نسبت به قیمت قالب بتن مدولار معمولی بیشتر است اما در قیمت تمام شده مقرون‌به‌صرفه خواهد بود.
• حذف نیاز به پشت‌بند اضافی: طراحی این قالب‌ها نیاز به پشت‌بندهای اضافی را حذف کرده و باعث کاهش پیچیدگی طراحی و اجرا می‌شود.

معایب

با وجود مزایای فراوان، سیستم قالب‌بندی لارج پنل دارای چند محدودیت و چالش است که باید در نظر گرفته شود:

• نیاز به جرثقیل و تجهیزات حمل سنگین: به دلیل ابعاد بزرگ و وزن بالای قالب‌ها، استفاده از تاور کرین یا جرثقیل متحرک ضروری است. این ویژگی علاوه بر ایجاد محدودیت در برخی پروژه‌ها، می‌تواند هزینه‌های اجرایی را نیز افزایش دهد.
• محدودیت در طراحی و انعطاف‌پذیری کم: این سیستم برای پلان‌های منظم و تکرارشونده مناسب است، اما در پروژه‌هایی با اشکال پیچیده، طراحی‌های خاص معماری یا نیاز به ایجاد قوس‌ها و جزئیات غیرمتعارف، کاربرد محدودی دارد.
•  نیاز به دقت بالا در اجرا: تنظیم قالب‌های لارج پنل و شاغول‌کردن آن‌ها نیازمند تجهیزات تخصصی و نیروی کار ماهر است. هرگونه بی‌دقتی در این مرحله ممکن است کیفیت نهایی سازه را تحت تأثیر قرار دهد.
• دشواری اصلاح و تغییر حین اجرا: پس از نصب قالب‌ها، اعمال تغییرات در محل بازشوها (درب و پنجره)، مسیرهای تأسیساتی یا جزئیات دیگر، بسیار سخت و پرهزینه است. این موضوع باعث می‌شود قالب‌های لارج پنل انعطاف‌پذیری کمتری نسبت به برخی دیگر از روش‌های قالب‌بندی داشته باشند.
• نیاز به فضای زیاد برای انبار قالب‌ها: نگهداری این قالب‌ها به فضای زیادی نیاز دارد که ممکن است در محل پروژه یا پس از اتمام کار، مشکلاتی برای انبار کردن ایجاد کند.