مقایسه تخته زیرپایی فلزی و تخته بنایی چوبی؛ کدام بهتر است؟

آشنایی با تخته زیرپایی

تخته زیرپایی یکی از تجهیزات ضروری و پرکاربرد در صنعت ساخت‌وساز است و در اجرای داربست‌ها نقشی کلیدی ایفا می‌کند. این تخته‌ها معمولاً از چوب یا فولاد ساخته می‌شوند و به‌عنوان سطحی برای ایستادن، عبور و مرور، و انجام فعالیت‌های اجرایی در ارتفاع مورد استفاده قرار می‌گیرند. تخته زیرپایی (Scaffold plank) ، به‌طور معمول به‌صورت یک سطح صاف، مقاوم و محکم طراحی می‌شود که بین دو پایه‌ی داربست نصب شده و وزن کارگر، ابزار و مصالح را به‌خوبی تحمل می‌کند. تخته قالب بندی به کارگران امکان می‌دهند که با حفظ تعادل و ایمنی، به نقاط مرتفع ساختمان دسترسی پیدا کنند. بنابر موارد فوق تخته داربست، بستری مطمئن و ایمن برای اجرای عملیات مختلف مانند ساخت‌وساز، تعمیرات، رنگ‌آمیزی، گچ‌کاری، قالب‌بندی و دیوارچینی فراهم می‌کند.

انواع تخته زیرپایی

تخته زیرپایی‌ها معمولاً از جنس فولاد یا چوب تولید می‌شوند که هرکدام دارای مزایا و معایب خاص خود هستند. به طور کلی، تخته‌های زیرپایی در دسته‌های زیر تقسیم‌بندی می‌شوند:

تخته  زیرپایی فلزی: این نوع تخته‌ها می‌توانند از جنس فولاد یا آلومینیوم باشند. در نوع فولادی، مطابق استانداردهای ایمنی و کاربردهای حرفه‌ای، توصیه می‌شود که سطح آن‌ها گالوانیزه باشد تا مقاومت و دوام بیشتری در برابر زنگ‌زدگی داشته باشند. تخته‌های فلزی به دلیل دوام بالا و مقاومت بهتر، در پروژه‌های صنعتی و بلندمدت کاربرد فراوانی دارند.

تخته زیرپایی چوبی: این نوع تخته‌ها معمولاً از چوب‌های نرم مانند چوب روسی یا چوب ایرانی تولید می‌شوند. کیفیت چوب روسی به طور معمول بالاتر بوده و مقاومت و دوام بیشتری نسبت به چوب‌های محلی دارد. تخته‌های چوبی به دلیل سبک بودن و قیمت کمتر، در پروژه‌های کوتاه‌مدت یا فضاهای داخلی بیشتر استفاده می‌شوند.

اهمیت انتخاب تخته زیرپایی

تخته زیرپایی کاربرد بسیار گسترده‌ای در صنعت ساخت و ساز دارد. استفاده از تخته زیرپایی استاندارد و مقاوم به عنوان تکیه‌گاهی پایدار، تأثیر مستقیمی بر ایمنی نیروی کار، کاهش حوادث کارگاهی و افزایش راندمان پروژه دارد. به همین دلیل، انتخاب نوع مناسب تخته زیرپایی (چوبی یا فلزی) بر اساس شرایط پروژه اهمیت زیادی داشته و باید با دقت انجام شود.

انتخاب تخته زیرپایی مناسب نه تنها بر کیفیت و ایمنی پروژه تأثیرگذار است، بلکه به طور چشمگیری بازدهی و سهولت کار را نیز افزایش می‌دهد. اهمیت این انتخاب به دلیل تأثیر تخته زیرپایی بر ایمنی، سرعت انجام کار و حتی جنبه اقتصادی پروژه است. در این مقاله به بررسی انواع تخته‌های داربستی چوبی و فلزی می‌پردازیم و با مقایسه این دو، به انتخاب بهترین تخته زیرپایی خواهیم رسید.

در نهایت، انتخاب درست تخته زیرپایی، هم از لحاظ ایمنی و کیفیت اجرا و هم از نظر اقتصادی، نقش کلیدی داشته و می‌تواند یکی از عوامل تضمین‌کننده موفقیت پروژه‌های ساختمانی و صنعتی باشد.

تخته زیرپایی چوبی

تخته زیرپایی چوبی یکی از قدیمی‌ترین و رایج‌ترین انواع تخته زیرپایی است که از الوارهای مقاوم و محکم ساخته می‌شود. چوب مورد استفاده باید از کیفیت بالایی برخوردار باشد تا در اثر نگهداری، دچار پوسیدگی و کپک‌زدگی نشود. تخته‌های چوبی معمولاً سبک هستند و از دو نوع چوب روسی و ایرانی تولید می‌شوند.

تخته زیرپایی روسی از معروف‌ترین انواع تخته قالب‌بندی به شمار می‌رود و از چوب درجه یک درختان سوزنی‌برگ روسی که دارای سطحی کاملاً صاف و یکدست هستند، تولید می‌شود. تخته داربست ایرانی نیز معمولاً از چوب درختانی مانند کاج و صنوبر تهیه می‌شود. نکته حائز اهمیت، توجه به تراکم و بافت چوب مورد استفاده در تخته زیرپایی است، زیرا این ویژگی تأثیر مستقیمی بر مقاومت و دوام تخته دارد.

تخته زیرپایی چوبی بین لوله‌های داربست قرار می‌گیرد و به عنوان سطحی محکم برای عبور و ایستادن کارگران در ارتفاع مورد استفاده قرار می‌گیرد.

کاربرد تخته بنایی چوبی

تخته زیرپایی چوبی یکی از اجزای کلیدی در داربست‌های ساختمانی است و عمدتاً برای ایجاد سطحی ایمن جهت عبور و مرور و استقرار کارگران در ارتفاع مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع تخته بیشتر در پروژه‌های کوچک‌تر و کوتاه‌مدت به‌کار می‌رود، به‌ویژه در فعالیت‌های داخلی ساختمان مانند نازک‌کاری، گچ‌کاری، رنگ‌آمیزی و نصب تأسیسات، که نیاز به تحمل وزن کمتری دارد.

همچنین تخته زیرپایی چوبی برای استفاده در مناطق با شرایط اقلیمی خشک و کم‌رطوبت مناسب‌تر است، زیرا  محیط‌های مرطوب، احتمال پوسیدگی و کاهش عمر مفید آن افزایش می‌یابد.

مزایا

• وزن سبک: چوب نسبت به فلز وزن کمتری دارد، که این ویژگی موجب سهولت در حمل، نقل و جابجایی تخته‌ها در کارگاه‌های ساختمانی می‌شود.
• قیمت مناسب: تخته زیرپایی چوبی در مقایسه با نوع فلزی، قیمت پایین‌تری دارد و به همین دلیل گزینه‌ای اقتصادی و مقرون‌به‌صرفه برای پروژه‌های کوچک‌تر یا دارای بودجه محدود محسوب می‌شود.
• انعطاف‌پذیری بالا: تخته‌های چوبی به‌راحتی قابل برش، اصلاح یا تغییر ابعاد هستند. در صورت نیاز به تطبیق با شرایط خاص پروژه، کار با چوب بسیار ساده‌تر از فلز است.
• عایق حرارتی و الکتریکی: چوب خاصیت عایق طبیعی دارد و در برابر انتقال حرارت و جریان برق مقاومت نشان می‌دهد. این ویژگی، به‌ویژه در محیط‌های خاص که تجهیزات الکتریکی در مجاورت داربست وجود دارند، از نظر ایمنی اهمیت زیادی دارد.
• سهولت تولید و در دسترس بودن: تولید تخته‌های چوبی ساده‌تر بوده و مواد اولیه آن به‌طور گسترده‌ای در بازار موجود است. این موضوع، تولید و تأمین این نوع تخته را سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر می‌سازد.

معایب تخته زیرپایی چوبی

• استحکام کمتر: تخته داربست چوبی نسبت به نوع فلزی، از مقاومت و استحکام کمتری برخوردار است. به همین دلیل، در برابر بارهای سنگین دچار خمیدگی یا شکست می‌شود و ظرفیت تحمل بار کمتری دارد.
• مقاومت پایین در برابر رطوبت و پوسیدگی: چوب در معرض رطوبت دچار پوسیدگی، ترک‌خوردگی یا تاب‌برداشتن می‌شود که ایمنی و عمر مفید آن را کاهش می‌دهد.
• مقاومت ناکافی در برابر شرایط آب‌وهوایی نامساعد: باران، برف و رطوبت زیاد باعث نفوذ آب به داخل بافت چوب می شود و عملکرد و دوام آن را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
• آسیب‌پذیری در برابر آفات و حشرات: تخته‌های چوبی در معرض حمله آفات، قارچ‌ها و حشرات چوب‌خوار قرار دارند که موجب کاهش استحکام و عمر مفید آن‌ها می‌شود.
• عدم مقاومت در برابر حرارت و خطر آتش‌سوزی: خاصیت اشتعال‌پذیری چوب، استفاده از آن را در محیط‌هایی با احتمال حریق محدود می‌کند و ریسک بالایی به همراه دارد.
• نبود سیستم اتصال ایمن (قلاب): برخلاف تخته‌های فلزی، تخته چوبی فاقد قلاب یا سیستم اتصال به داربست است، که این موضوع خطر لغزش یا افتادن آن را افزایش می‌دهد و در مقابل طوفان یا بادهای شدید دچار تغییر مکان می شود و ایمنی کارگران را تهدید می‌کند.
• مقاومت مکانیکی پایین و آسیب‌پذیری در برابر ضربه: چوب‌ها نسبت به ضربه یا فشار مکانیکی مقاومت کمتری دارند و ممکن است دچار ترک، شکستگی یا خردشدگی شوند.
• سایش و کاهش اصطکاک سطحی: تخته‌های چوبی در اثر رفت‌وآمد و برخورد با ابزار، دچار سایش سطحی شده و ممکن است اصطکاک کافی برای ایمنی گام برداشتن روی آن کاهش یابد، که این امر احتمال زمین خوردن کارگران را بالا می‌برد.
• عمر مفید کمتر: به دلیل حساسیت‌های ساختاری، مقاومت کمتر در برابر شرایط محیطی و حمله آفات، عمر مفید تخته‌های چوبی معمولاً کمتر از نوع فلزی است.
• عدم یکنواختی در کیفیت: تخته‌های چوبی بسته به نوع درخت، میزان تراکم الیاف، وجود گره و روش خشک‌سازی، کیفیت یکسانی ندارند و این ناهمگونی در پروژه‌های بزرگ می‌تواند عملکرد کلی را دچار اختلال کند.
• نیاز به مراقبت‌های ویژه: برای حفظ کیفیت و ایمنی، این تخته‌ها باید به‌درستی انبار شوند؛ به دور از نور مستقیم خورشید، رطوبت، مواد شیمیایی و آفات، که خود نیازمند هزینه و مراقبت مداوم است.

زیرپایی فلزی

تخته زیرپایی فلزی یکی از مدرن‌ترین و مقاوم‌ترین انواع زیرپایی‌ها در صنعت ساخت‌وساز به شمار می‌رود که معمولاً از آلومینیوم، فولاد یا فولاد گالوانیزه تولید می‌شود. این نوع تخته‌ها به‌عنوان جایگزینی ایمن، مقاوم و بادوام برای تخته‌های چوبی در پروژه‌های عمرانی، ساختمانی و صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

طراحی این تخته‌ها به‌گونه‌ای است که از نظر تحمل بار، پایداری و ایمنی عملکرد بسیار مطلوبی دارند. سطح تخته‌های فلزی معمولاً دارای پانچ‌هایی به شکل برجستگی و فرورفتگی است. برجستگی‌ها مانع از لغزش نیروی کار و تجهیزات شده و فرورفتگی‌ها نیز امکان عبور آب، خاک یا دیگر مواد زائد را فراهم می‌کنند تا از تجمع آن‌ها در سطح کار جلوگیری شود.

همچنین این تخته‌ها به قلاب‌هایی مجهز هستند که امکان اتصال ایمن و محکم به لوله‌های داربست را فراهم می‌آورند، در نتیجه ایمنی کارگران در ارتفاعات به شکل چشمگیری افزایش می‌یابد. با توجه به مزایای متعدد این محصول، خرید تخته زیرپایی فلزی در پروژه‌های حرفه‌ای به‌طور گسترده‌ رواج یافته و در بسیاری موارد جایگزین کامل تخته‌های چوبی شده است.

کاربرد تخته فلزی داربست

تخته زیرپایی فلزی به‌دلیل استحکام و ایمنی بالا، کاربردهای گسترده‌ای در پروژه‌های بزرگ عمرانی، صنعتی و ساختمانی دارد. این نوع زیرپایی به‌ویژه در شرایط سخت و محیط‌های پرتردد، گزینه‌ای ایده‌آل محسوب می‌شود.

از جمله کاربردهای تخته زیرپایی فلزی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اجرای عملیات احداث سازه‌ها در ارتفاع
• نصب و اجرای نماهای ساختمانی
• عملیات جوشکاری، نازک‌کاری، گچ‌کاری و رنگ‌آمیزی در ارتفاع
• استفاده در پروژه‌های بلندمرتبه، نظیر برج‌ها و سازه‌های مرتفع
• به‌کارگیری در پالایشگاه‌ها، نیروگاه‌ها، و تأسیسات پتروشیمی
• نصب پله‌های داربستی در مسیرهای رفت‌وآمد موقت
• قالب‌بندی با قالب بتن و اسکلت‌بندی فلزی در پروژه‌های عمرانی

این تخته‌ها به‌صورت ایمن روی داربست نصب می‌شوند و تا پایان اجرای پروژه، بستری مستحکم و پایدار برای عبور و مرور و فعالیت نیروی کار فراهم می‌کنند. ویژگی‌هایی نظیر مقاومت در برابر رطوبت، بار سنگین و شرایط آب‌وهوایی نامساعد، موجب عملکرد قابل اطمینان این نوع زیرپایی در محیط‌های مرطوب و صنعتی شده است.

مزایا

• استحکام بالا
• مقاومت در برابر رطوبت و پوسیدگی
• مقاومت بالا در برابر انواع شرایط آب‌و‌هوایی
• دارای قلاب اتصال برای اتصال ایمن به داربست
• دارای پانچ‌های فرورفته و برجسته برای افزایش ایمنی و کاهش لغزش
• مقاومت بالا در برابر خوردگی و سایش
• مقاومت بالا در برابر حرارت و آتش‌سوزی
• طول عمر بالا و دوام در استفاده طولانی‌مدت
• نگهداری آسان و بدون نیاز به مراقبت‌های ویژه
• قابل استفاده در پروژه‌های بزرگ، صنعتی و خاص
• تولید مطابق با استانداردهای مهندسی و ایمنی
• قابلیت استفاده‌ی مجدد در پروژه‌های متعدد
• صرفه‌ اقتصادی بالا به‌دلیل طول عمر و قابلیت بازیافت

معایب تخته زیرپایی فلزی

علیرغم مزایای فراوانی که تخته زیرپایی فلزی دارد، این نوع تخته دارای وزن بیشتری نسبت به تخته بنایی چوبی است. همچنین به دلیل رسانایی بالای حرارتی و الکتریکی، در برخی شرایط خاص می‌تواند خطرآفرین باشد. البته با به‌کارگیری تمهیدات ایمنی مناسب، این چالش‌ها نیز قابل کنترل و مدیریت خواهند بود.

مقایسه تخته زیرپایی فلزی و چوبی

در بخش‌های قبلی، به بررسی مزایا و معایب تخته زیرپایی فلزی و چوبی پرداختیم. در این قسمت، به مقایسه کلی این دو نوع تخته می‌پردازیم.

تخته زیرپایی فلزی در مقایسه با نوع چوبی از استحکام و مقاومت بسیار بالاتری برخوردار است و می‌تواند بارهای سنگین را در پروژه‌های بزرگ عمرانی به‌خوبی تحمل کند. تخته زیرپایی فلزی طبق استانداردهای مهندسی تولید می‌شود و به قلاب‌های اتصال مجهز هستند که امکان اتصال ایمن به داربست را فراهم می‌کنند. در مقابل، تخته‌های چوبی فاقد این قلاب‌ها بوده و در شرایطی مانند بادهای شدید یا طوفان، احتمال جابه‌جایی و کاهش ایمنی آن‌ها وجود دارد. بنابراین، تخته فلزی از نظر ایمنی عملکرد بهتری دارد. از دیگر ویژگی‌های ایمنی تخته‌های فلزی، وجود پانچ‌هایی روی سطح آن‌هاست؛ این پانچ‌ها به دو صورت فرو رفته و برجسته طراحی شده‌ است. پانچ‌های برجسته مانع لغزش نیروها و تجهیزات می شود و پانچ‌های دیگر امکان خروج آب، خاک و سایر مواد زائد را فراهم می‌کنند. در حالی که تخته چوبی چنین ویژگی‌هایی را ندارد.

تخته زیرپایی فلزی در برابر رطوبت، حرارت، پوسیدگی و سایش مقاومت بالایی دارد. در مقابل، تخته چوبی در برابر رطوبت دچار پوسیدگی، خمیدگی و کاهش استحکام می‌شود و در برابر حرارت نیز مستعد آتش‌سوزی است.

از لحاظ دوام و استفاده مجدد، تخته فلزی عمر طولانی‌تری دارد و در پروژه‌های مختلف قابل استفاده مجدد است، در حالی که تخته چوبی عمر کوتاه‌تری دارد و میزان استفاده‌ی تکراری از آن محدودتر است.

نگهداری تخته فلزی نیز بسیار ساده‌تر است و نیاز به شرایط خاصی ندارد، اما تخته چوبی باید دور از رطوبت، حرارت و مواد شیمیایی نگهداری شود تا دچار آسیب نشود. با این حال، تخته چوبی سبک‌تر است، حمل و نقل آن آسان‌تر می‌باشد و به دلیل خاصیت عایق بودن نسبت به گرما و برق، در برخی شرایط کاری مزایایی دارد. همچنین قیمت آن نسبت به نوع فلزی پایین‌تر است و برای پروژه‌های کوچک‌تر گزینه اقتصادی‌تری به شمار می‌آید.

تخته زیرپایی فلزی یا چوبی؟ کدام بهتر است؟

خرید تخته زیرپایی نامرغوب و بی‌کیفیت می‌تواند به قیمت جان کارگر تمام شود، بنابراین انتخاب و خرید تخته زیرپایی مرغوب و مناسب از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. همان‌طور که گفته شد، تخته زیرپایی فلزی در بسیاری از جوانب مانند استحکام، تحمل بارهای سنگین، مقاومت در برابر عوامل محیطی مهمی همچون حرارت و رطوبت، ایمنی و استاندارد، طول عمر، قابلیت استفاده مجدد و شرایط نگهداری، بسیار بهتر از تخته بنایی چوبی عمل می‌کند.

از نظر هزینه، تخته‌های فلزی قیمت بالاتری دارند اما به دلیل طول عمر بالا و قابلیت استفاده مجدد، از نظر اقتصادی بسیار به‌صرفه‌تر هستند.

مزایای فراوان تخته زیرپایی فلزی باعث می‌شود که وزن بیشتر آن قابل چشم‌پوشی باشد. همچنین با رعایت تمهیدات لازم، مشکلات ناشی از رسانایی برق و گرما نیز برطرف شود.

امروزه استفاده از تخته‌های فلزی بسیار رواج یافته و این نوع تخته‌ها نسبت به نوع چوبی ارجحیت دارند. توصیه مهندسین و ناظران پروژه‌ها نیز بیشتر به استفاده از نوع فلزی است؛ زیرا از نظر عملکرد فنی و ایمنی برتری قابل‌توجهی دارند.

با این حال، برای انتخاب تخته مناسب باید عوامل و شرایط پروژه مانند وسعت کار، نوع عملیات و بودجه مدنظر قرار گیرد تا بهترین گزینه انتخاب شود.