۱۲ عیب قالب بتن پلاستیکی که باید بدانید

در صنعت ساخت و ساز، انتخاب قالب بتن مناسب یکی از مسائل کلیدی است که هر پیمانکار باید پیش از اجرای پروژه به آن توجه کند. قالب‌ بتن فلزی از دیرباز یکی از تجهیزات پرکاربرد در قالب‌بندی بوده‌اند و همچنان جایگاه خود را حفظ کرده‌اند. در سال‌های اخیر، استفاده از قالب‌های پلیمری در صنعت ساخت و ساز افزایش یافته است. امروزه بسیاری از فعالان حوزه ساخت و ساز با این پرسش روبه‌رو هستند که برای قالب‌بندی یک پروژه، قالب بتن فلزی یا قالب پلاستیکی انتخاب بهتری است؟ قالب‌های فلزی و پلیمری هرکدام دارای مزایا و معایب خاص خود هستند. در این مقاله، قصد داریم به مقایسه این دو نوع قالب بپردازیم و ویژگی‌های هرکدام را بررسی کنیم تا انتخاب بهتری در پروژه‌های ساخت و ساز صورت گیرد.

قالب بتن پلاستیکی چیست؟

قبل از اینکه به مقایسه قالب بتن پلاستیکی و قالب بتن فلزی بپردازیم بهتر است ابتدا بدانیم قالب پلاستیکی چیست؟ قالب پلاستیکی بتن نوعی قالب ساختمانی مدرن است که امروزه در صنعت ساخت‌وساز کاربرد گسترده‌ای دارد. این قالب‌ها برای قالب‌بندی المان‌های مختلف سازه مانند سقف و دال، تیر، ستون، فونداسیون و سایر اجزای بتنی مورد استفاده قرار می‌گیرند. قالب‌های پلاستیکی با استفاده از فرایند تزریق پلاستیک تولید می‌شوند و از مواد پلیمری خاصی (مانند کامپوزیت‌های پلاستیکی) ساخته شده‌اند. از انواع قالب‌های پلیمری (پلاستیکی) می‌توان به قالب‌های پلی‌اتیلن، فایبرگلاس و پلی‌پروپیلن اشاره کرد.

مزایای قالب بتن پلاستیکی

• سبک بودن : از بارزترین مزایای قالب‌های پلیمری، سبک بودن آن‌ها است. این ویژگی باعث اجرای سریع‌تر پروژه، سهولت در نصب، و جابه‌جایی آسان، حتی در ارتفاع، می‌شود. همین خصوصیت کاربرد این قالب‌ها را در پروژه‌های مختلف افزایش داده است.
• قیمت ارزان : قالب‌های پلاستیکی در مقایسه با قالب‌های فلزی اقتصادی‌تر هستند. با این حال، باید توجه داشت که تعداد دفعات استفاده از این قالب‌ها محدودتر است.
• عدم نیاز به روغن‌کاری : به دلیل خاصیت ضدچسبندگی، قالب‌های پلیمری به بتن نمی‌چسبند و به‌راحتی جدا می‌شوند. بنابراین، نیازی به روغن‌کاری قبل از بتن‌ریزی وجود ندارد.
• مقاومت در برابر رطوبت و خوردگی: این قالب‌ها در برابر رطوبت، زنگ‌زدگی و مواد شیمیایی مقاوم هستند، که این ویژگی آن‌ها را برای استفاده در شرایط محیطی دشوار مناسب می‌سازد.
• مناسب برای مناطق سردسیر : به دلیل جلوگیری از نفوذ سرما، قالب‌های پلاستیکی مانع از سرد شدن و یخ‌زدگی بتن می‌شوند و برای مناطق سردسیر بسیار کاربردی هستند.
• قابلیت بازیافت : یکی از مزایای مهم قالب‌های پلیمری، قابلیت بازیافت آن‌ها است. در صورتی که قالب دچار شکستگی یا غیرقابل استفاده شود، می‌توان آن را بازیافت و در تولید قطعات پلاستیکی دیگر استفاده کرد.

معایب قالب پلاستیکی، ۱۲ دلیل برای انتخابی آگاهانه

قالب‌های پلاستیکی علی‌رغم مزایای ذکرشده، دارای معایب اساسی برای استفاده در برخی پروژه‌ها هستند. این مشکلات بسته به نوع پلیمر مورد استفاده می‌توانند کم یا شدید باشند. قبل از خرید قالب پلاستیکی بتن، این ۱۲ مشکل را بشناسید.

۱. تاب‌دار بودن اولیه و عدم مقاومت پیچشی

قالب‌های پلیمری معمولاً دچار تاب‌خوردگی (به‌ویژه به شکل شمشیری) هستند. این مشکل به دلیل ویژگی‌های متریال و نحوه تزریق پلاستیک رخ می‌دهد، که باعث می‌شود قالب‌ها کاملاً صاف و یکنواخت نباشند. علاوه بر این، مقاومت پیچشی آن‌ها بسیار پایین است، که می‌تواند در هنگام استفاده باعث تغییر شکل یا کاهش دقت سازه شود.

۲. عدم صلبیت زیر فشار بتن در هنگام اجرا

هنگامی که از قالب‌های پلیمری برای قالب‌بندی المان‌های سازه‌ای مانند دیوار استفاده می‌شود، در زمان بارگذاری و اعمال فشار جانبی بتن، قالب‌ها در نقاطی که پشت‌بند دارند ثابت (فیکس) می‌مانند؛ اما در فواصل بین پشت‌بندها دچار “شکم دادن”  می شوند. این مشکل می‌تواند باعث ناهماهنگی در شکل نهایی سازه و حتی وارد شدن خسارت به سازه شود

۳. تغییر شکل زیر آفتاب

اگر قالب‌های پلیمری برای کف، دیوار، یا سقف بسته شوند و برای چند روز در معرض تابش آفتاب قرار گیرند، دچار تغییر شکل می شوند.  به‌عنوان مثال، در قالب‌بندی سقف، اگر قالب ها روی سولجر قرار گرفته باشند، قسمت‌هایی از قالب که بین سولجرها قرار دارند دچار خیز شده و قالب حالت سینوسی پیدا می‌کنند. این تغییر شکل برای سازه بسیار نامطلوب است.

۴. چکش خواری بسیار پایین

در هنگام استفاده از قالب‌های پلیمری، اگر برای اتصال قالب‌ها از چکش استفاده شود، قالب ممکن است با چند ضربه به‌راحتی بشکند. همچنین در صورتی که ب اتصال قالب ها از پین و گوه استفاده شود هنگام نصب پین و گوه باید بسیار دقت کرد، زیرا این احتمال وجود دارد که پین یا گوه به‌راحتی داخل قالب فرو رفته و باعث آسیب یا پانچ شدن قالب شود.

 ۵. اسقاط بی ارزش

قالب‌های پلاستیکی پس از استفاده ارزش چندانی برای اسقاط ندارند و تنها می‌توانند به‌عنوان یک تکه پلاستیک به مراکز بازیافت تحویل داده شوند. در واقع، اگر برای پروژه‌ای از قالب پلاستیکی استفاده کنید، خریدار اول و آخر این قالب‌ها معمولاً فقط خود شما خواهید بود.

۶. عدم امکان تعمیرات

در صورت شکستگی قالب‌های پلاستیکی، امکان تعمیر آن‌ها وجود ندارد یا اگر هم تعمیر انجام شود، از نظر اقتصادی به‌صرفه نیست. به همین دلیل، در صورت آسیب‌دیدگی، معمولاً این قالب‌ها باید به‌طور کامل جایگزین شوند.

۷. ترد و شکننده شدن در مقابل اشعه UV

قالب‌های پلاستیکی در صورت قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض تابش مستقیم نور خورشید و اشعه ماورای بنفش (UV)، به مرور زمان ترد و شکننده می‌شوند. پس از چند ماه، این قالب‌ها ممکن است با وارد شدن فشار، کاملاً خرد یا پودر شوند.

۸. دوام کم

قالب‌های پلاستیکی از دوام بسیا کمتری نسبت به قالب‌های فلزی برخوردار هستند. این ویژگی باعث می‌شود که در پروژه‌های طولانی‌مدت یا تحت شرایط سخت کاری، سریع‌تر فرسوده شده و نیاز به تعویض پیدا کنند.

۹. تعداد محدود تکرار

قالب‌های پلاستیکی از قابلیت تکرار استفاده محدودی برخوردار هستند و پس از چند بار استفاده، به‌دلیل کاهش کیفیت یا آسیب‌دیدگی، غیرقابل استفاده می‌شوند.

۱۰. مقاومت پایین در مقابل سرما و گرما

قالب پلاستیکی در گرمای زیاد دچار تغییر شکل می شود و در سرما حالت ترد و شکننده به خود میگیرد.

۱۱. نداشتن سطح بتن اکسپوز

برای اجرای بتن اکسپوز معمولاً از قالب‌های فلزی و قالب پلاستیکی به‌صورت یکی درمیان استفاده می‌شود. در قالب‌های پلاستیکی، به دلیل عدم صلبیت کافی، حدفواصل بین پین و گوه‌ها ممکن است باعث ایجاد حالت اعوجاجی در سطح بتن شود.

۱۲. اشتعال پذیری

یکی دیگر از معایب قالب پلاستیکی بتن اشتعال پذیری آن است. این قالب ها به دلیل استفاده از مواد پلیمری در معرض خطر آتش سوزی قرار دارند و در دماهای بالا ممکن است ذوب شوند. در اثر آتش سوزی و ذوب آنها گاز های سمی تولید میکنند. این مشکلات می تواند برای پروژه خطر آفرین باشد و نیازمند تدابیر ایمنی می باشد.

مزایا قالب فلزی

قالب فلزی مزایا بسیار زیادی دارد. در این قسمت به بررسی تعدادی از مزیت های قالب فلزی می پردازیم: 

• مقاومت بالا : قالب‌های فلزی در برابر بارهای وارده، مانند فشار جانبی بتن و بارهای مرده و زنده، بسیار مقاوم هستند. همچنین در برابر فرسایش و ضربه نیز از مقاومت بالایی برخوردارند.
• عمر و دوام طولانی : این قالب‌ها به دلیل استحکام بالا و کیفیت متریال استفاده‌شده، عمر طولانی‌تری دارند و می‌توانند در پروژه‌های متعدد استفاده شوند.
• ساختار مستحکم و ثابت : قالب‌های فلزی از فولاد تولید می‌شوند که باعث استحکام بالا و پایداری آن‌ها می‌شود. این ویژگی به حفظ شکل و ابعاد دقیق بتن در طول فرآیند بتن‌ریزی کمک می‌کند. این قالب ها به راحتی دچار پیچش یلاخمش نخواهند شد.
• قابلیت تکرارپذیری بالا : قالب‌های فلزی به دلیل ساختار مقاوم و کیفیت بالا، قابلیت استفاده مجدد فراوانی دارند و می‌توان از آن‌ها در پروژه‌های مختلف بهره برد.
•  امکان تعمیر و نگهداری : در صورت آسیب دیدن قالب‌های فلزی، به راحتی می‌توان آن‌ها را تعمیر کرد. این امر موجب کاهش هزینه‌ها و افزایش طول عمر قالب‌ها می‌شود. همچنین نگهداری از این قالب‌ها آسان است.
• مونتاژ آسان : قالب‌های فلزی دارای سیستم‌های اتصال ساده و سریع هستند که باعث تسهیل در فرآیند مونتاژ و جابه‌جایی آن‌ها می‌شود.
• مقاومت در برابر تابش خورشید و تغییرات دما : قالب‌های فلزی در برابر تابش خورشید و تغییرات دمایی مقاوم بوده و دچار تغییر شکل یا آسیب نمی‌شوند.
• مقاوم در شرایط آب و هوایی سخت : قالب‌های فلزی در برابر شرایط سخت آب و هوایی مانند گرما، سرما و یخ‌زدگی مقاوم هستند. با استفاده از پوشش‌های ضد زنگ، می‌توان آن‌ها را در شرایط دشوار جوی نیز به کار برد.
• قابلیت تحمل بارهای سنگین : قالب‌های فلزی به‌خاطر استحکام بالای خود قادر به تحمل بارهای سنگین بتن هستند، بدون اینکه دچار آسیب یا تغییر شکل شوند.
• قابل استفاده در انواع پروژه‌ها و پروژه‌های بزرگ همچون سدسازی : قالب‌های فلزی به دلیل مقاومت بالا و توانایی تحمل بارهای سنگین، در پروژه‌های بزرگ و خاص مانند سدسازی، ساخت پل‌ها و ساختمان‌های مرتفع کاربرد دارند.
• سطح نهایی صاف و یکنواخت بتن : قالب‌های فلزی به دلیل ساختار محکم و یکنواخت خود، سطح نهایی بتن را صاف و یکنواخت می‌کنند. همچنین این قالب‌ها قابلیت اکسپوز کردن سطح بتن را نیز دارند.
• کیفیت نهایی بالای بتن : استفاده از قالب بتن فلزی باعث تولید بتن با کیفیت بالا، دقت ابعادی و شکل دقیق می‌شود. این ویژگی موجب بهبود استحکام و ظاهر بتن خواهد شد.
• انعطاف‌پذیری در طراحی : قالب‌های فلزی انعطاف‌پذیری زیادی در طراحی دارند و برای پروژه‌های خاص یا پروژه‌هایی با نیاز به قالب‌های ویژه قابل تنظیم و سفارشی‌سازی هستند.
• دقت بالا در اجرا : به دلیل استحکام و صلبیت قالب‌های فلزی، ابعاد و شکل‌ هندسی عناصر بتنی پس از بتن‌ریزی دقیق و درست باقی می‌مانند بدون آنکه حین پتیزی دچار تغییر شکل شوند.
• کمک به کاهش هزینه‌ها در بلندمدت : قالب‌های فلزی به دلیل طول عمر و دوام بالا، قابلیت استفاده در پروژه‌های متعدد را دارند که این امر باعث کاهش هزینه‌ها در درازمدت می‌شود.
• مقاومت در برابر اشتعال : قالب‌های فلزی در برابر آتش‌سوزی مقاوم هستند و در مقایسه با قالب‌های پلاستیکی، در برابر اشتعال و حرارت شدید آسیب نمی‌بینند. بنابراین یک گزینه امن برای قالب بندی و بتن ریزی محسوب می شود.

معایب قالب فلزی

• هزینه اولیه بیشتر : قالب‌های فلزی به دلیل استفاده از فولاد در ساختار خود، هزینه خرید اولیه بالاتری دارند. با این حال، با توجه به قابلیت استفاده مجدد زیاد این قالب‌ها و امکان استفاده در پروژه‌های متعدد، هزینه‌های اولیه به‌طور کلی توجیه‌پذیر است. علاوه بر این، در درازمدت، این قالب‌ها می‌توانند باعث کاهش هزینه‌ها شوند.
• وزن بیشتر : قالب‌های فلزی به دلیل استفاده از مواد مقاوم مانند فولاد، وزن بالایی دارند که ممکن است جابه‌جایی و حمل‌ونقل آن‌ها را دشوار کند.
• نیاز به روغن‌کاری قبل از بتن‌ریزی : برای جلوگیری از چسبیدن بتن به سطح قالب‌های فلزی، باید پیش از بتن‌ریزی، قالب‌ها روغن‌کاری شوند.
• نیاز به عایق‌کاری در شرایط خاص آب‌وهوایی : در شرایط آب‌وهوایی سرد، قالب‌های فلزی می‌توانند بر اثر دماهای پایین تأثیر بگذارند و باعث مشکلاتی مانند یخ‌زدگی بتن شوند. برای جلوگیری از این مشکلات، قالب‌های فلزی نیاز به عایق‌کاری دارند.

مقایسه قالب بتن پلاستیکی و فلزی

در قسمت‌های قبلی، مزایا و معایب هر یک از قالب‌های پلاستیکی و فلزی مورد بررسی قرار گرفت. به‌طور کلی، برای درک تفاوت بهتر این دو نوع قالب بتن، می‌توانیم به جدول زیر نگاهی بیندازیم:

با توجه به مقایسه و بررسی تفاوت‌های قالب فلزی و قالب پلاستیکی، کاملاً واضح است که قالب فلزی در بیشتر جنبه‌ها عملکرد بهتری دارد. در فرآیند قالب‌بندی و بتن‌ریزی، و به‌ویژه در خروجی نهایی یک سازه، نکاتی چون استحکام سازه، دقت ابعادی و هندسی، جلوگیری از خیز و شکم‌دهی اعضای سازه، زیبایی ظاهری و همچنین کاهش خطراتی مانند آتش‌سوزی از اهمیت بالایی برخوردار هستند. تمامی این انتظارات و نیازها به‌طور کامل با استفاده از قالب فلزی برآورده می‌شوند.

در نتیجه، اگرچه قالب‌های پلاستیکی ممکن است در برخی موارد به‌ویژه از نظر هزینه اولیه مزایایی داشته باشند، اما در بلندمدت و در پروژه‌هایی که نیاز به دقت، استحکام و دوام بالا دارند، قالب‌های فلزی عملکرد بهتری دارند. در نهایت، تصمیم‌گیری درباره استفاده از قالب بتن فلزی یا پلاستیکی برای پروژه‌تان به عهده شماست.

تصمیم گیری آگاهانه برای انتخاب قالب بتن مناسب

قالب‌های فلزی به دلیل استحکام بالا، دوام طولانی، قابلیت استفاده مجدد، دقت ابعادی زیاد و مقاومت در برابر شرایط سخت محیطی، برای انواع پروژه‌ها، از پروژه‌های کوچک گرفته تا پروژه‌های بزرگ و حساس مانند پل‌ها، سدها و سازه‌های پیچیده، گزینه‌ای ایده‌آل محسوب می‌شوند.

در مقابل، قالب‌های پلاستیکی از نظر ابعاد و کاربرد محدودیت‌هایی دارند و در پروژه‌های بزرگ یا پیچیده نمی‌توان از آن‌ها استفاده کرد. همچنین، کیفیت نهایی المان بتنی و دقت در هندسه سازه معیارهای مهمی هستند که قالب‌های فلزی نسبت به قالب‌های پلاستیکی نتایج بهتری در این زمینه‌ها ارائه می‌دهند.

هرچند قالب‌های پلاستیکی معمولاً هزینه اولیه پایین‌تری دارند و تهیه هر قالب حدود یک‌سوم هزینه قالب‌های فلزی است، اما قالب‌های فلزی به دلیل استحکام، دوام بالا و قابلیت استفاده مکرر، در نهایت هزینه‌های کمتری را در بلندمدت به همراه دارند.

با توجه به موارد ذکرشده، قالب فلزی برای اکثر پروژه‌های ساختمانی و عمرانی گزینه‌ای برتر نسبت به قالب پلاستیکی است.